درمان افسردگی سالمندان در خانه: راهکارهایی برای کمک به درمان تخصصی افسردگی سالمندان
همۀ ما در زندگی، هیجانات مثبت و منفی مثل شادی، غم و ترس را تجربه می‌کنیم که طبیعی هستند. اما هیجانات منفی، وقتی شدید شوند و بر عملکرد ما تأثیر بگذارند، غیرطبیعی هستند و افسردگی، یکی از آن‌هاست.
درمان افسردگی سالمندان در خانه، در کنار درمان تخصصی سلامت روان، اهمیت زیادی دارد و می‌تواند با برآوردن نیازهای سلامت روانی و جسمی سالمندان مبتلا به افسردگی، به آنان کمک کند تا زندگی رضایتبخش‌تری داشته باشند.متأسفانه، بسیاری از سالمندان، آخرین سال‌های زندگی را در افسردگی سپری می‌کنند؛ اما خوشبختانه، راه‌های زیادی برای درمان این بیماری، وجود دارد. یکی از این راه‌ها، به‌کارگیری راهکارهای کمک به درمان افسردگی سالمندان در خانه است. این راهکارها می‌توانند به سالمندانی که با تحولات ناشی از پیری، مانند تنهایی، تحلیل فیزیکی، اضطرابِ مرگ و اندوهِ از دست‌دادن عزیزان مواجهند، کمک کنند تا احساسات خود را مدیریت کنند، منابع جدیدی از لذت و معنا را بیابند و نیازهای حمایتی خود را برآورده کنند.
در این مقاله، درکنار بیان ساده و مختصر تعاریف، عوامل، علائم و پیامدهای افسردگی سالمندان، مطالبی دربارۀ راه‌های پیشگیری و درمان افسردگی سالمندان و اینکه چه زمانی مراجعۀ آن‌ها به مراکز سلامت روان، ضرورت می‌یابد، بیان خواهیم کرد و مهم‌تر از همه، به بیان راهکارهایی برای کمک به درمان افسردگی سالمندان در خانه، خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید!
افسردگی را بشناسید!
همۀ ما در زندگی، هیجانات مثبت و منفی مثل شادی، غم و ترس را تجربه می‌کنیم که طبیعی هستند. اما هیجانات منفی، وقتی شدید شوند و بر عملکرد ما تأثیر بگذارند، غیرطبیعی هستند و افسردگی، یکی از آن‌هاست.
افسردگی (Depression)، یکی از پیچیده‌ترین اختلالات سلامت روان است که با تهدید سلامت عاطفی و جسمی، بر احساسات، شناخت، افکار و رفتار سالمند، اثر می‌گذارد و می‌تواند او را به‌سمت احساسات شدید و مداوم غم و اندوه، ناامیدی و پوچی سوق دهد؛ لذت‌بردن از فعالیت‌های موردعلاقه را دشوار کند و باعث گوشه‌گیری او شود.
افسردگی، اغلب با چالش‌های دیگر سلامت روان، مانند اضطراب، اختلال دوقطبی، اختلالات خوردن و سوء مصرف مواد مخدّر، همراه است که مشکلات بیشتری را برای افراد ایجاد می‌کنند.
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، حدود ۳۵۰ میلیون نفر در دنیا افسرده‌اند؛ اما تنها نیمی از آن‌ها درمان می‌شوند. حدود یک‌سوم مبتلایان افسردگی، سالمندان بالای ۶۰ سال هستند که به‌دلیل نادیده‌گرفتن علائم هشداردهنده، تنها یک‌سوم آن‌ها از درمان مناسب، برخوردار می‌شوند.
به‌گزارس سایت خبری ایسنا درخبری با عنوان شیوع ۱۵ تا ۲۵ درصدی افسردگی در سالمندان، بنابرا گفته‌های خانم دکتر ویکتوریا عمرانی فرد، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد سالمندان ایرانی، به افسردگی، مبتلا هستند.
افسردگی سالمندان چیست و چرا اهمیت دارد؟
همۀ ما در هر سنی، با خطر ابتلا به افسردگی مواجهیم. اما برخی عوامل محیطی، جسمی و عاطفی، شیوع و اهمیت افسردگی سالمندان را افزایش می‌دهند. افسردگی سالمندان، ازنظر عوامل، علائم و شیوه‌های درمان، با افسردگی جوان‌ترها متفاوت است و بیشتر در تغییرات خلق‌وخو، شامل غم و اندوه مداوم، بی‌علاقگی و گوشه‌گیری نمود می‌یابد. اما لزوماً سالمند افسرده، غمگین نیست و می‌تواند صرفاً علائم فیزیکی مانند دردهای بی‌دلیل و خستگی مفرط را بروز دهد.
افسردگی، اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند بر جنبه‌های مختلف زندگی سالمندان، ازجمله کیفیت خواب، اشتها، انرژی و علاقه به فعالیت، تأثیر بگذارد و حتی عواقب سخت‌تری مانند خودکشی را به‌دنبال داشته باشد.
افسردگی سالمندان، معمولاً درمان‌نشده می‌ماند. زیرا سالمندان:
- افسردگی را بخش اجتناب‌ناپذیر پیری یا پیامد طبیعی مشکلات جسمی، روحی و اجتماعی یا مصرف دارو می‌دانند.
- تشخیص نمی‌دهند که ممکن است تغییرات خلق‌وخو در آن‌ها نشانۀ افسردگی باشد.
- اغلب (به‌ویژه مردان) تمایلی به درخواست کمک ندارند.
- ممکن است براساس الگوهای فکری قدیمی، افرادی با مشکلات سلامت روان را دیوانه بدانند.
- به‌دلیل گوشه‌گیری، تغییرات خلق‌وخوی آنان، توسط اطرافیان، دیده نمی‌شود.
چرا افسردگی در سنین پیری، شایع‌تر است؟
پیری، چالش‌های سلامتی متعددی را به‌همراه دارد. به‌عنوان مثال، با افزایش سن، درد مزمن ناشی از بیماری‌ها و محدودیت‌های حرکتی و عملکردی، افزایش می‌یابند. به‌علاوه، احتمال تنهایی و فقدان شبکۀ حمایتی لازم، در سالمندان، بیشتر است. همچنین، سالمندان، وقت بیشتری برای فکرکردن به اتفاقات ناگوار گذشته دارند و عجیب نیست که افسرده شوند.
اما توجه داشته باشید که افسردگی بخشی طبیعی از فرایند پیری نیست و مثل اکثر بیماری‌ها قابل پیشگیری و درمان است.
چه عواملی باعث افسردگی سالمندان می‌شوند؟
عوامل زمینه‌ای افسردگی سالمندان، سه دستۀ اصلی هستند. این عوامل، از هم مستقل نیستند و ممکن است ترکیبی از آن‌ها در ایجاد افسردگی در سالمندان، تأثیرگذار باشند.
| عوامل زمینه‌ای | توضیح | زیرمجموعه‌ها | نمونۀ دلایل |
| عوامل بیولوژیکی | باعث ایجاد یا تشدید علائم افسردگی سالمندان می‌شوند | تغییرات شیمیایی در مغز | آسیب مغزی اعتیاد به مواد مخدّر |
| عوارض بیماریهای رایج سالمندان | زوال شناختی آلزایمرسرطان دیابت | ||
| عوارض جانبی داروها | مسکّن‌های حاوی مخدّر | ||
| عوامل روانشناختی | با مختل‌کردن احساس هدفمندی و استقلال و ایجاد هیجانات مداوم غم، ترس و اضطراب، باعث افسردگی می‌شوند. | تجربۀ تغییرات قابل توجه در زندگی | بازنشستگی کاهش سلامتی کاهش توان حرکتی کاهش توانایی‌های عملکردی مانند رانندگی |
| غم و اندوه از دست‌دادن افراد مهم زندگی | همسراعضای خانواده دوستان صمیمی | ||
| سابقۀ چالش‌های سلامت روان | افسردگی اضطرابِ (بیماری و مرگ) | ||
| عوامل اجتماعی | با تشدید احساس غم و ناامیدی، در بروز علائم افسردگی، نقش دارند | —– | گوشه‌گیری احساس تنهایی فقدان حمایت اجتماعی کاهش تعاملات اجتماعی سوء رفتار یا بی‌توجهی اطرافیانتغییر در نقش‌های اجتماعیاز دست‌دادن امنیت مالی |
عوامل ریسک افسردگی در سالمندان
عوامل ریسک، ویژگی‌ها یا شرایطی هستند که با افزایش آسیب‌پذیری فرد، احتمال افسردگی را افزایش می‌دهند؛ اما مستقیماً باعث افسردگی نمی‌شوند. این عوامل، از فردی به فرد دیگر متفاوتند. برخی از این عوامل در سالمندان عبارتند از:
| عوامل ریسک | نمونه‌ها | توضیح |
| عوامل ژنتیکی | سابقۀ خانوادگی افسردگی | افسردگی می‌تواند از والدین به فرزند، منتقل شود و تا زمان فعال‌شدن با عوامل زمینه‌ای، خاموش بماند. |
| عوامل شخصی | سابقۀ شخصی افسردگی | افسردگی می‌تواند مدت‌ها پس از درمان، دوباره بازگردد |
| تجربه زوال عقلبیماری‌های مزمنتعدد داروهای مصرفی استرسمشکل حرکتی محدودیت در انجام فعالیت‌های روزمرهنداشتن هدف برای زندگینداشتن امنیت مالیتغییرات مهمی مانند بی‌ثباتی مسکناز دست دادن همسر یا نزدیکانفکرکردن یا اقدام به خودکشی | —– | |
| عوامل محیطی | فقدان حمایت اجتماعیتعاملات اجتماعی محدود | —– |
عوامل زمینه‌ای و عوامل ریسک افسردگی، مستقل از هم نیستند و اغلب تلاقی دارند. عوامل ریسک می‌توانند در ایجاد عوامل زمینه‌ای افسردگی، نقش داشته باشند. برای تشخیص درست و استفاده از شیوه‌هایی درمانی مناسب، بررسی هر دو دستۀ این عوامل، ضروری است.
افسردگی چه خطراتی برای سلامت عمومی سالمندان دارد؟
افسردگی درمان‌نشده در سالمندان،می‌تواند به‌شدت بر عملکرد روزانه تأثیر بگذارد و منجربه شروع یا تشدید اختلالات روحی، جسمی، شناختی، عملکردی و اجتماعی شود.برخی دیگر از عوارض افسردگی عبارتند از:
- کاهش کیفیت زندگی
- ناتوانی در انجام امور روزمره
- تأخیر در بهبودی پس از بیماری و جراحی
- تغییر عادات غذایی که می‌تواند منجربه سایر مشکلات سلامتی شود
- افزایش اختلالات خواب
- اختلال حافظه
- تغییر رفتار
- افزایش ریسک نادیده‌گرفتن خود
- عدم انجام مراقبت‌های شخصی
- افزایش نیاز به استفاده از مراقبت‌های بهداشتی و تحمیل هزینۀ بیشتر
- خودکشی
چطور می‌توانیم از افسردگی سالمندان، پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از افسردگی این توصیه‌ها را جدی بگیرید:
۱. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی
عضویت در گروه‌های اجتماعی، باعث کاهش احساس تنهایی و گوشه‌گیری می‌شود.
۲. انجام تمرینات بدنی ملایم، مانند پیاده‌روی و یوگا
ورزش گروهی، مانع گوشه‌گیری و کاهش عملکرد، می‌شود.
۳. آفتاب
قدم‌زدن در طبیعت و قرارگرفتن زیر نور خورشید، می‌تواند شما را سرحال کند.
۴. بازی
بازی گروهی، خلق‌وخوی شما را بهتر کرده و احساس تنهایی را از بین میبرد.
۵. کتاب‌خوانی
علاوه‌بر افزایش آگاهی، کتاب خواندن می‌تواند برای مدتی شما را از افکار منفی دور کند.
۶. مراقبت از حیوانات خانگی
حیوانات خانگی، همراهانی عالی هستند و احساس تنهایی را کاهش می‌دهند.
۷. رژیم غذایی متعادل
رژیم غذایی سالم و متعادل، انرژی و تمرکز شما را افزایش می‌دهد.
۸. خواب کافی
کم‌خوابی می‌تواند افسردگی را بدتر کند. برنامۀ منظم خواب و بیداری و خوابیدن در اتاق تاریک، ساکت و خنک، کیفیت خواب را بالا میبرد.
۹. ارتباط مرتب با اعضای خانواده و دوستان
تلفن زدن بهترین راه است. برقراری ارتباط و گپ‌زدن با دیگران و حتی یک مشاور، می‌تواند احساس تنهایی را کاهش دهد.
۱۰. به موسیقی مورد علاقۀ خود گوش کنید
موسیقی باعث اقزایش انرژی و بهبود روحیۀ شما می‌شود.
۱۱. یادگرفتن مهارت جدید
به‌عنوان مثال، نقاشی یا کار با کامپیوتر را یاد بگیرید. این کار، با هدفمندکردن زندگی، روحیۀ شما را بهتر و اعتمادبه‌نفستان را بیشتر میکند.
۱۲. بررسی منظم سلامت روان
درمان مؤثر با تشخیص زودهنگام شروع می‌شود. عوامل ریسک و علائم هشداردهندۀ افسردگی را بشناسید و درصورت بروز آن‌ها بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: درمان پرخوری سالمندان
آیا افسردگی سالمندان، قابل درمان است؟
افسردگی، باوجود پیچیدگی، اغلب با تشخیص سریع، قابل درمان است.
درمان افسردگی، اغلب مستلزم کمک گرفتن از متخصصان سلامت روان، یعنی روانپزشکان و روانشناسان است. آن‌ها با ارزیابی علائم فرد، اختلالات سلامت روان او را تشخیص داده و برنامه‌های درمانی را براساس نیازها و اولویت‌هایش، تدوین می‌کنند.
شیوه‌های درمان افسردگی سالمندان عبارتند از:
| شیوۀ درمان | توضیح | زیرمجموعه‌ها | توضیح و مثال |
| درمان افسردگی سالمندان در خانه | مبنای اصلی این شیوه، اصلاح سبک زندگی است | رژیم غذایی متعادل | شامل پروتئین، میوه و سبزیجات |
| فعالیت بدنی | ورزش سبک مثل پیاده‌روی | ||
| تعامل اجتماعی | مانند ارتباط با خانواده و دوستان | ||
| مدیریت استرس | مراقبه، مدیتیشن، تنفس عمیق | ||
| استفاده از مکملها | مانند ویتامین ب کمپلکس و دی | ||
| استفاده از گیاهان دارویی | مانند علف چای و زعفران | ||
| مراقبت در منزل | شامل ویزیت و کمک به مراقبت شخصی سالمند | ||
| روان‌درمانی | درکنار شیوه‌های درمان افسردگی سالمندان در خانه، افسردگی را درمان و توان فرد را برای مدیریت زندگی روزمره، بازیابی می‌کنند | درمان شناختی-رفتاری (CBT) | درمانگر، به بیمار می آموزد که افکار و باورهای ناکارآمد خود را شناسایی و ارزیابی کرده و به آن‌ها پاسخ بدهد |
| مصاحبه انگیزشی (MI) | کمک میکند بیمار، انگیزۀ لازم برای شروع درمان را پیدا کند | ||
| مشاوره و روان‌درمانی | |||
| تروما درمانی | تروما یعنی آسیب روانی ناشی از رخدادهای تلخ | ||
| خانواده درمانی | خانواده به‌عنوان یک کل، درمان می‌شود | ||
| هنر درمانی | استفاده از دست مانند سفالگری | ||
| روانپزشکی | در افسردگی شدید یا کهنه یا همراه با سایر اختلالات روانشناختی و بیماریهای مزمن، لازمند | مصرف داروهای ضدافسردگی | – |
| الکتروشوک درمانی (ECT) | برای افسردگی شدید و مقاوم به دارو یا کسانی که در معرض ریسک خودکشی هستند |
ترکیب صحیح شیوه‌های درمانی می‌تواند به فرد، در غلبه بر افسردگی کمک کند..
علائم هشداردهندۀ افسردگی که نباید نادیده گرفت!
علائم هشداردهندۀ رایج افسردگی سالمندان عبارتند از:
| علائم روانی | علائم احساسی | علائم ذهنی | علائم جسمی | علائم رفتاری |
| بی‌قراری بی‌تفاوتی اضطراب عزت نفس پایین اعتمادبه‌نفس پایین افکار خودکشی | غم و اندوه درماندگی احساس ناامیدی احساس گناه احساس بی‌ارزشی نارضایتی از خودنارضایتی از دیگران میل به تنهایی | مشکل در تمرکز و توجه مشکل در تصمیم‌گیریاختلالات حافظه | 1. دردهای غیرقابل توضیح ۲. مشکلات گوارشی ۳. گرفتگی عضلات ۴. ناتوانی از مدیریت امور روزمره ۵. کاهش انرژی و خستگی مفرط ۶. تغییر در اشتها و وزن ۷. کندی حرکت یا گفتار ۸. اختلالات خواب | بدخلقی دائمی زودرنجی تحریک‌پذیری بدبینی بی‌توجهی به مراقبت شخصی گوشه‌گیری لذت‌نبردن از هرچه قبلاً موردعلاقه بوده اقدام به خودکشی |
اگر یک سالمند، چندین علامت را به‌مدت بیش از دو هفته نشان داد، توصیه می‌شود از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرد.
ارزیابی و تشخیص افسردگی سالمندان
ارزیابی افسردگی، با ارزیابی بالینی، پرسشنامه‌های تشخیصی، آزمایشات زمینه‌ای برای تشخیص عوامل فیزیولوژیک مانند سطح هورمون‌ها و بررسی تاریخچۀ پزشکی، انجام می‌شود.
مقیاس افسردگی سالمندان (GDS)، یک پرسشنامۀ تشخیصی ۳۰ سؤالی برای سالمندان بالای ۶۰ سال است. اما نسخه‌های ۱۵ و ۵ سؤالی آن نیز کارآمدند.
مقیاس ۵ سؤالی شامل سؤالات زیر است:
| ردیف | پرسش | پاسخ |
| ۱ | آیا اصولاً از زندگی خود راضی هستید؟ | (خیر) |
| ۲ | آیا اغلب احساس بی‌حوصلگی می‌کنید؟ | (بله) |
| ۳ | آیا اغلب احساس درماندگی می‌کنید؟ | (بله) |
| ۴ | آیا ترجیح می‌دهید به جای بیرون‌رفتن و انجام کارهای جدید، در خانه بمانید؟ | (بله) |
| ۵ | آیا در وضعیت فعلی خود، احساس بی‌ارزشی می‌کنید؟ | (بله) |
اگر پاسخ فرد سالمند به ۲ سؤال یا بیشتر، مشابه پاسخ‌های داخل پرانتز بود، می‌توان نتیجه گرفت که به افسردگی مبتلاست. اما بهتر است ۱۰ سؤال زیر نیز از وی پرسیده شوند:
| ردیف | پرسش | پاسخ |
| ۱ | آیا بسیاری از فعالیت‌ها و علایقتان را رها کرده‌اید؟ | (بله) |
| ۲ | آیا احساس می‌کنید زندگی‌تان پوچ است؟ | (بله) |
| ۳ | آیا اکثراً روحیه خوبی دارید؟ | (خیر) |
| ۴ | آیا می‌ترسید اتفاق بدی برایتان بیفتد؟ | (بله) |
| ۵ | آیا اکثراً احساس خوشحالی می‌کنید؟ | (خیر) |
| ۶ | آیا احساس می‌کنید حافظۀ شما از بیشتر مردم، ضعیف‌تر است؟ | (بله) |
| ۷ | آیا فکر می‌کنید زنده‌بودن، فوق‌العاده است؟ | (خیر) |
| ۸ | آیا احساس می‌کنید پر از انرژی هستید؟ | (خیر) |
| ۹ | آیا احساس می‌کنید وضعیت فعلی شما ناامیدکننده است؟ | (بله) |
| ۱۰ | آیا فکر می‌کنید دیگران، اغلب بهتر از شما هستند؟ | (بله) |
۵ تا ۸ پاسخ مشابه پاسخ‌های داخل پرانتز، از مجموع ۱۵ سؤال، به‌معنای افسردگی خفیف؛ ۹ تا ۱۱ پاسخ مشابه، به‌معنای افسردگی متوسط و پاسخ‌های مشابه بیشتر، به‌معنای افسردگی شدید فرد سالمند است.
درمان افسردگی سالمندان در خانه
درمان افسردگی سالمندان در خانه، ازطریق حمایت و مراقبت مناسب، به سالمندان کمک میکند تا بر افسردگی غلبه کنند و زندگی رضایت‌بخشی داشته باشند.
این کار، در کوتاه‌مدت، باعث کاهش علائم افسردگی، بهبود عملکرد عمومی و ارتقاء کیفیت زندگی و در بلندمدت، باعث کاهش لزوم مراجعه و بستری‌شدن در مراکز سلامت روان می‌شود و استرس و هزینۀ ناشی از آن را کمتر میکند.
اولین قدم برای درمان افسردگی سالمندان در خانه چیست؟
اولین قدم، شناخت بهتر بیماری، عوامل و علائم آن است. شما باید همواره مراقب علائم بیماری و تغییراتشان باشید. دقت کنید که هر فردی ویژگی‌های خود را دارد و درمان و مراقبت، باید فرد-محور و متناسب با نیازها و ترجیحات فرد باشند.
شاید درطول مسیر، اصلاحاتی در برنامۀ درمانی لازم باشد. حصول اطمینان از دسترسی به منابع سلامت روان درصورت لزوم، می‌تواند به درمان مؤثر افسردگی سالمندان در خانه کمک کند.
راهکارهای درمان افسردگی سالمندان در خانه
راهکارهای درمان افسردگی سالمندان درخانه، زمانی کارآمد هستند که در کنار درمان تخصصی، به‌کار گرفته شوند. برخی از این راهکارها عبارتند از:
- اصلاح سبک زندگی
- استفاده از ویتامینها و مکمل‌هایی که به درمان افسردگی، کمک می‌کنند
- استفاده از گیاهان دارویی
- استفاده از خدمات مراقبت در منزل
چه تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند به بهبود افسردگی سالمندان، کمک کند؟
تغییر سبک زندگی، بهترین راهکار درمان افسردگی سالمندان در خانه است. برخی از این تغییرات عبارتند از:
| راهکار تغییر سبک زندگی | توضیح | بایدها | نبایدها |
| اصلاح رژیم غذایی | رژیم غذایی متعادل باعث افزایش انرژی روزانه و بهبود خلق‌وخو می‌شود. | پروتئین کم‌چربیغلات کامل و حبوباتمیوه سبزیجات | قندچربی‌های ناسالمنمک بیش ازحدغذاهای فرآوری شده |
| فعالماندن و تحرک کافی | انجام فعالیت‌های روزانه و ورزش سبک باعث بهبود افسردگی و ورزش گروهی باعث بهبود خلق‌وخو و رفع بی‌حوصلگی و احساس تنهایی می‌شود. | پیاده‌روی دویدن آرامایروبیک همراه موسیقییوگا تای‌چیباغبانی | بی‌تحرکیورزش سنگین |
| برقراری تعاملات اجتماعی | شرکت در فعالیت‌های اجتماعی باعث کاهش احساس تنهایی و گوشه‌گیری می‌شود و نقش حیاتی در سلامت سالمندان دارد. | فعالیت و ارتباط با دیگران در خانه‌های محله و پارک‌هارفت‌وآمد با فامیل و دوستانفعالیت خیریهسفرهای کوتاه گروهی | قطع ارتباط با دوستان و آشنایانتنهایی و گوشه‌گیری |
| مدیریت استرس | حذف افکار منفی و استفاده از تکنیک‌های آرامش، می‌تواند باعث افزایش رضایت از زندگی شود. | مراقبهمدیتیشنتنفس عمیق | افکار منفیقرار گرفتن در شرایط استرس‌زا |
چه مکمل‌هایی می‌توانند به بهبود افسردگی سالمندان کمک کنند؟
در کنار درمان تخصصی افسردگی، می‌توان از مکمل‌های مختلف برای بهبود افسردگی استفاده کرد (توجه داشته باشید که این مکملها به تنهایی قادر به درمان افسردگی نیستند). برخی از مکمل‌هایی که برای بهبود علائم افسردگی سالمندان، مفیدند، عبارتند از:
| مکمل | منبع |
| ویتامین‌های گروه ب ازجمله ب۱۲ و ب۹ | ویتامین ب کمپلکس، گوشت، تخم مرغ و لبنیات |
| ویتامین د | ماهی چرب، روغن ماهی، قارچ و زردۀ تخم مرغ؛ قرار گرفتن درمعرض نور مستقیم آفتاب |
| زینک (روی) | گوشت قرمز، تخم مرغ، لبنیات و آجیل و دانه‌ها |
| منیزیم | آووکادو، موز، انجیر خشک و برگۀ زردآلو |
| اسیدهای چرب اُمگا۳ | ماهی، دانه‌ها و آجیل |
| کراتین | گوشت قرمز کم‌چربی، ماهیچه، جگر، ماهی، مرغ و تخم مرغ |
| پروبیوتیک‌ها | ماست، غذاهای تخمیرشده مثل نان دارای خمیرمایه و خیارشور |
| کپسول مکمل سن‌جان‌وُرت | شامل عصارۀ علف چای یا گل راعی |
| کپسول جینکوبیلوبا | شامل عصارۀ جینکوبیلوبا |
| مکمل رودیولاروزیا | شامل عصارۀ گیاه ریشه طلایی و کلالۀ زعفران |
درمان افسردگی سالمندان در خانه با گیاهان دارویی
در کنار درمان تخصصی، می‌توان از گیاهان دارویی برای کمک به درمان افسردگی، استفاده کرد. توجه داشته باشید که ممکن است برخی از گیاهان دارویی با داروهایی که برای درمان افسردگی یا سایر بیماری‌ها استفاده می‌کنید، تداخل داشته باشند. پس حتماً قبل از مصرف آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید.
داروهای گیاهی ذیل درصورت مصرف مرتب روزانه، در درمان افسردگی مؤثرند و عوارض جانبی داروهای ضدافسردگی را ندارند:
| گیاه دارویی | روش مصرف |
| زعفران | ادویۀ غذا، دمنوش |
| بهارنارنج | دمنوش، شربت یا عرق |
| به‌لیمو | محلول حاصل از ۱۲ ساعت خیساندن در آب سرد |
| گل‌گاوزبان | دمنوش |
| سنبل‌طیب | دمنوش |
| علف چای یا گل راعی | دمنوش |
| چای | دم‌کردۀ کمرنگ |
| بابونه | دمنوش |
| شیرین‌بیان | دمنوش یا ترکیب پودر آن با شیر |
| اسطخودوس | دمنوش |
| آویشن | ادویۀ غذا، دمنوش |
| رزماری | ادویۀ غذا |
| زرشک | خام، در غذا، دمنوش |
| زالزالک | خام، دمنوش |
| گل سرخ | ادویۀ غذا، دمنوش، گلاب |
| گل ساعتی | دمنوش |
| گیاه پنج‌انگشت | دمنوش |
| جنسینگ | خام، بخارپز، دمنوش |
| هل | ادویۀ غذا و در چای |
| دارچین | ادویۀ غذا و در چای |
| میخک | ادویۀ غذا و در چای |
| نعنا | خام، در غذا، دمنوش |
| ریحان | خام، در غذا |
| گشنیز | خام، در غذا |
توصیه‌هایی برای سالمندان مبتلا به افسردگی
اگر می‌خواهید به روند بهبود خود کمک کنید، لازم است:
- با وجود میل شدید به تنهایی، روابط اجتماعی خود را حفظ کنید. تعامل اجتماعی برای بهبود خلق‌وخو مفید است.
- ورزش کنید، مراقبه کنید و غذاهای مغذی بخورید. این کار به درمان افسردگی خفیف و متوسط، کمک میکند.
- زندگی هدفمند داشته باشید. اهداف کوچکی برای خود تعیین کنید و با رسیدن به آن‌ها به خودتان جایزه بدهید.
- افکار منفی را از خود دور کنید. مثبت‌اندیشی به رفع بیماری شما کمک خواهد کرد.
- انتظارات واقع‌بینانه داشته باشید و صبر کنید. همۀ انواع درمان، برای بهبود علائم افسردگی به زمان نیاز دارند.
- تسلیم نشوید. هیچ درمانی روی همه، تأثیر یکسان ندارد. شاید یافتن دارو یا رویکرد درمانی مناسب، زمان‌بر باشد.
نکاتی برای مراقبان سالمندان افسرده در خانه
اگر از یک سالمند افسرده، مراقبت می‌کنید، خستگی بیش از حد، مانع مراقبت درست از او خواهد شد. مراقبت از خود را در اولویت قرار دهید و این توصیه‌ها را جدی بگیرید:
- بپذیرید که مراقبت از سالمند افسرده، یک چالش عاطفی است. به‌دنبال راهی برای بروز احساسات خود باشید.
- فعالیت‌های شادی‌بخش انجام دهید تا سلامت ذهنی و عاطفی شما ارتقا یابد. مانند: ورزش، مراقبه، تمرین‌های تنفسی.
- سعی کنید از حمایت دوستان، خانواده یا گروه‌های حمایتی، بهره‌مند شوید.
- صحبت با کسانی که در گذشته در موقعیت‌های مشابه شما بوده‌اند، می‌تواند مفید باشد.
- دانش خود را دربارۀ افسردگی، عوامل و علائم آن، افزایش دهید تا بتوانید با خیال راحت از سالمند افسرده، مراقبت کنید.
- اگر مدتی وظیفۀ مراقبت را به کس دیگری محول کردید، احساس گناه نکنید.
- اگر بار عاطفی مراقبت از سالمند زیاد شد، از متخصصان سلامت روان، کمک تخصصی بگیرید.
مهم‌ترین وظایف خانواده در مراقبت از سالمند افسرده
اگر از یک سالمند عضو خانواده که مبتلا به افسردگی است، مراقبت می‌کنید، لازم است:
- محیطی امن و راحت برایش ایجاد کنید: اگر لازم است، تغییراتی در خانه برای افزایش دسترسی و ایمنی او ایجاد کنید تا در محیط زندگی خود، آسایش داشته باشد.
- یک سیستم حمایتی، ایجاد کنید: یک سیستم حمایتی متشکل از اعضای خانواده و دوستان، ایجاد کنید که به‌طور منظم در کنارش باشند.
- خودتان همبرای حمایت از سالمند افسرده،باید زمان مشخصی را به تعامل و ایجاد رابطه با او اختصاص دهید.
- او را به برقراری ارتباطات اجتماعی تشویق کنید: گذراندن زمان با دوستان و اعضای خانواده و مرور خاطرات، نقش مهمی در سلامت روانی سالمندان دارد. زندگی اجتماعی فعال، وضعیت جسمی، ذهنی و عاطفی فرد را بهبود می‌بخشد.
- اگر لازم است، او را در این کار همراهی کنید.
- یک برنامۀ روتین روزانه برای او بچینید: افسردگی باعث برهم‌خوردن ساختار زندگی می‌شود. برنامۀ روتین روزانه، می‌تواند به ساختاردهی مجدد زندگی فرد سالمند، کمک کند و مانع گوشه‌گیری وی شود.
- وظایف و مسؤولیت‌های مشخصی را به او بسپارید: انجام کارهای معمولی مانند تمیزکردن خانه، یا آب‌دادن به گل‌های باغچه، می‌تواند به مشغول نگه‌داشتن سالمندان، کمک کند و باعث شود احساس مفیدبودن داشته باشند. همچنین، این کار به سالمند افسرده کمک میکند تا دوباره احساس هدفمندی داشته باشند و این امر، تأثیر مثبتی بر سلامت روانی و جسمی دارد.
- او را درگیر فعالیت‌هایی کنید که باعث احساس موفقیت می‌شوند: این کار می‌تواند پرداختن به یک سرگرمی جدید باشد که سالمند، ازطریق تعیین و دستیابی به اهداف کوچک در مسیر یادگیری آن، احساس موفقیت کند. سرگرمی‌های گروهی مانند شطرنج یا یوگا در کاهش تنهایی و گوشه‌گیری اجتماعی نیز، مفید هستند.
- او را به یادگیری یک مهارت جدید، تشویق کنید: یادگیری یک زبان، هنر یا ورزش جدید، علاوه‌بر معنادارتر و لذت‌بخش‌تر کردن زندگی، می‌تواند سلامت مغز را بهبود داده و از زوال عقل جلوگیری کند.
- او را تشویق کنید با دستان خود کار کند: کار با دست، مانند گلدوزی و سفالگری، می‌تواند سلامت جسمی و روانی سالمند را بهبود دهد و باعث ایجاد احساس موفقیت و تقویت خلاقیت در او شود.
- استفاده از موبایل و کامپیوتر را به او آموزش دهید: این کار علاوه‌بر افزایش اعتمادبه‌نفس، کمک میکند در اوقات تنهایی وقت خود را پر کند و درصورت لزوم با شما تماس صوتی یا تصویری، بگیرد.
- حس هدفمندی را در او تقویت کنید: افسردگی بر کسانی که احساس هدفمندی در زندگی را از دست داده‌اند، تأثیر شدیدتری دارد. تشویق سالمند به سرگرمی‌هایی مانند بافتن جوراب برای نوه‌ها یا باغبانی، به زندگی او هدف می‌دهد.
- او را از نظر بدنی، فعال نگه دارید: ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، سلامت جسمی، روانی و عاطفی سالمندان را حفظ می‌کنند. حتی فعالیت ساده‌ای مانند قدم‌زدن، تاثیر قابل توجهی بر بهبود افسردگی و ارتقاء سلامت عمومی سالمند دارد. تمرینات گروهی نیز، احساس تنهایی را از بین می‌برند.
- انجام کارهای خانه و باغبانی، به فعالماندن و احساس ارزشمندی سالمند، کمک میکند.
- هر چندوقت یکبار او را به گردش و تفریح در فضای سبز ببرید.
- مطمئن شوید، تغذیۀ مناسبی دارد و آب کافی می‌نوشد: رژیم غذایی متعادل، برای سلامت روانی و جسمی ضروری است. رژیم غذایی سالمند، باید سرشار از پروتئین کم‌چربی و چربی‌های سالم، میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل باشد. مصرف قند و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده باید به حداقل برسد.
- همراه او غذا بخورید. تنها غذا خوردن، بیش از هرچیزی باعث احساس تنهایی سالمندان می‌شود و غذاخوردن برسر یک سفره، به بهبود سلامت روانی کمک میکند.
- بر مصرف داروهای او نظارت کنید: مطمئن شوید داروهای تجویزی طبق دستور پزشک، مصرف می‌شوند. زمان مصرف دارو را یادآوری کنید و داروها را بررسی کنید تا از استفادۀ درست یا فراموش نشدن دوز آخر آن‌ها اطمینان یابید. این کار، به متخصصان مراقبت‌های بهداشتی نیز، کمک میکند تا اثربخشی و عوارض دارو را ارزیابی کنند.
- او را تشویق به شروع درمان کنید: به او کمک کنید تا با کنارهم قراردادن علائم، تشخیص دهد که شاید افسردگی دارد. سپس از او بخواهید در جلسات درمانی شرکت کند.
- درصورت احساس اضطراب و تردید، سالمند را در جلسات درمانی، همراهی کنید.
- به خدمات مراقبت در منزل، فکر کنید: افسردگی باعث می‌شود سالمندان، تمایلی به ترک خانه یا رختخواب، نداشته باشند و از مراقبت شخصی غافل شوند. به‌ویژه برای سالمند افسرده‌ای که تنها زندگی میکند، توصیه می‌شود فردی در کارهای روزانه مانند تهیه غذا و استحمام به او کمک کند. این کار، همچنین به سالمندان اجازه می‌دهد تا با دیگران، تعامل بیشتری داشته باشند. مراقبت در منزل، می‌تواند با کمک به سالمندان، باعث ارتقاء سلامت عمومی آن‌ها شود. ویزیت در منزل یا مشاورۀ آنلاین نیز کمک‌کننده است.
چگونه با سالمند افسرده، ارتباط برقرار کنیم؟
برای برقراری ارتباط با سالمند افسرده:
- با او صحبت کنید و تشویقش کنید که احساسات و نگرانی‌هایش را برایتان بگوید: بیان احساسات، نقش مهمی در کاهش علائم افسردگی دارد .به او نشان دهید که بدون قضاوت به حرف‌هایش گوش می‌دهید و او را درک می‌کنید. بیشتر گوش کنید و کمتر حرف بزنید. از لابه‌لای حرف‌هایش مشکلاتش را بفهمید و درصورت لزوم به او کمک کنید.
- گاهی بخواهید از خاطراتش بگوید: آلبوم‌های خانوادگی را با هم ورق بزنید و قصۀ عکس‌هایی را که دوست دارد، از او بپرسید. یادآوری خاطرات شیرین به بهبود افسردگی سالمندان، کمک میکند.
- اگر مشکل شنوایی دارد، برایش سمعک بخرید: مشکلات شنوایی، سالمندان را گوشه‌گیر می‌کنند. رفع این مشکل، کمک می‌کندتا سالمند، وارد گفتگو با شما و دیگران شود.
- فضای امنی برایش ایجاد کنید: به‌این‌ترتیب، سالمند، تنهایی را به بودن با شما ترجیح نمی‌دهد و آزادانه دربارۀ احساساتش صحبت میکند.
- با او همدلی کنید: به او یادآوری کنید که تنها نیست و برای حمایت از او همواره تا زمان بهبودی، در کنارش هستید.
- بگذارید بداند که دوستش دارید: به او محبت کنید. در آغوشش بگیرید، ببوسیدش و مرتباً یادآوری کنید که چقدر برایتان عزیز است.
چه زمانی سالمندی که دچار افسردگی شده باید به پزشک مراجعه کند؟
وجود هریک از شرایط ذیل در شما یا کسی که از او مراقبت می‌کنید، نشان از احتمال نیاز به درمان پزشکی دارد:
- افسردگی شدید
- ناتوانی از انجام کارهای روزمره
- افسردگی بلندمدتی که بهبود نیافته
- همزمانی افسردگی با سایر اختلالات روانشناختی
- صحبت از خودکشی
- بیماری مزمن
- سابقۀ شخصی افسردگی
- سابقۀ خانوادگی افسردگی
خدمات پناه
افسردگی به‌ویژه در میان سالمندان مبتلا به زوال عقل، بیماریهای مزمن و سایر اختلالات روانشناختی بسیار شایع است. اما متأسفانه با وجود پیامدهای منفی و خطرناک معمولاً نادیده گرفته می‌شود.
تشخیص و درمان به‌هنگام افسردگی سالمندان، مستلزم ویزیت دوره‌ای توسط روانشناس است. با ثبت‌نام در سایت پناه، تکمیل فرم تاریخچه پزشکی بیمار و ثبت درخواست ویزیت آنلاین، روانشناسان حاذق پناه، علائم سالمند را بررسی و درمان‌های لازم، مانند مشاوره، خانواده‌درمانی برای آموزش نحوه مدیریت افسردگی سالمندان و درمان اختلالات خواب را انجام می‌دهند.
درصورت لزوم مصرف دارو به‌دلیل شدت افسردگی یا همراهی آن با بیماریهای مزمن یا سایر اختلالات روانشناختی نیز می‌توانید از خدمات ویزیت آنلاین توسط روانپزشک بهره‌مند شوید.
به‌دلیل اهمیت رژیم غذایی در پیشگیری و درمان افسردگی، امکان ویزیت آنلاین توسط متخصصان تغذیه و دریافت رژیم غذایی مناسب سالمندان نیز در سایت پناه فراهم شده است.
مشکلات سلامت جسمی، بی‌تحرکی و گوشه‌گیری نقش مهمی در ایجاد و تشدید افسردگی دارند. شما با ثبت درخواست ویزیت در منزل، می‌توانید از خدمات پزشکان پناه برای تشخیص و درمان بیماری‌ها، متخصصان شنوایی‌سنجی و فیزیوتراپی برای بهبود توانایی حرکتی، تنظیم برنامه ورزشی و ارائه توصیه‌هایی برای ایمن‌سازی محیط زندگی در منزل سالمند برخوردار شوید.
امکان انجام برخی اقدامات محدود دندانپزشکی، مانند ترمیم شکستگی دندان مصنوعی یا قالب‌گیری و ساخت دندان جدید در منزل سالمند نیز وجود دارد.
مهم‌تر از همه، سالمندان مبتلا به افسردگی، نیاز به مراقبت ویژه دارند. پرستاران زُبده پناه می‌توانند با کمک به مراقبت خانگی از سالمند، نقش مهمی در بهبود افسردگی و کاهش بار مراقبتی وارده به اطرافیان سالمند داشته باشند.
سخن پایانی
سالمندان در سفر سلامت روان خود، سزاوار مراقبت دلسوزانه هستند. پساگر سالمندی را می‌شناسید که در حال مبارزه با افسردگی است، همین حالا برای نجات او اقدام کنید. در این مقاله، تعاریف، عوامل، علائم و پیامدهای افسردگی سالمندان را بررسی و راه‌های پیشگیری و درمان افسردگی سالمندان در خانه را بیان کردیم.
بهترین راهکارها برای درمان افسردگی سالمندان در خانه کدامند؟
اصلاح سبک زندگی شامل تغذیۀ مناسب، فعالماندن و ورزش سبک، ارتباطات اجتماعی و مدیریت استرس؛ مصرف ویتامینها و مکملها و استفاده از گیاهان دارویی.
بهترین اقدامات برای پیشگیری از افسردگی سالمندان، کدامند؟
تعاملات اجتماعی، مصرف مواد مغذی و مایعات کافی، ورزش، سرگرمی، یادگیری مهارت‌های جدید، کتاب‌خوانی، بررسی مرتب سلامت روان.
چه زمانی ضرورت دارد که برای درمان افسردگی سالمندان، به پزشک مراجعه کنیم؟
زمانی که عوامل ریسک و علائم هشداردهندهای مانند افسردگی شدید و بلندمدت و سابقه شخصی یا خانوادگی افسردگی، همزمانی افسردگی با سایر اختلالات روانی یا بیماریهای مزمن و افکار خودکشی در بیمار دیده شوند.
