درمان دردهای استخوانی سالمندان، یکی از مهم‌ترین چیزهایی است که باید برای حفظ آسایش، کیفیت زندگی و کمک به استقلال عملکردی عزیزان سالمندمان، به آن توجه داشته باشیم. دردهای استخوانی، از شایع‌ترین مشکلاتی هستند که باعث برهم‌خوردن آسایش سالمندان می‌شوند. اما کلیشه‌هایی که شکایت سالمند از درد را بخشی طبیعی از سالمندی می‌دانند و به‌راحتی از آن می‌گذرند، باعث می‌شوند، اطرافیان و مراقبان سالمندان، ناراحتی آن‌ها را جدی نگیرند و درنتیجه، تلاشی برای تسکین درد آن‌ها نکنند.
اما باید بدانیم که گاهی اوقات، دلیل دردهای استخوانی سالمند، می‌تواند یک بیماری جدی باشد که زندگی او را تهدید کند. در این مقاله به بیان عوامل، علائم و تأثیرات دردهای استخوانی بر زندگی سالمندان، روش‌های پیشگیری و درمان دردهای استخوانی سالمندان و هرآنچه که سالمندان و مراقبان آن‌ها باید دربارۀ دردهای استخوانی بدانند، می‌پردازیم و خواهیم گفت که چه زمانی برای درمان دردهای استخوانی سالمندان، مراجعه به پزشک، ضرورت دارد.
دردهای استخوانی سالمندان، چیستند؟
درد استخوانی (Bone Pain) عبارت است از هرگونه احساس درد یا احساس ناخوشایند دیگر در استخوان. این درد، محدود به استخوان‌هاست و ربطی به عضلات، مفاصل و سایر بافت‌های اطراف استخوان، مثل تاندون‌ها ندارد.
دردهای استخوانی سالمندان، دلایل فراوانی دارند که برخی از آن‌ها – مانند شکستگی بهدلیل حادثه – کاملاً واضح هستند و برخی دیگر – مانند متاستاز سرطان – به‌راحتی قابل تشخیص نیستند. همچنین، گاهی تشخیص دردهای استخوانی از دردهای عضلانی و مفصلی، چالش‌برانگیز است.
دردهای استخوانی سالمندان، چگونه هستند و چرا نیاز به درمان دارند؟
ویژگی‌های دردهای استخوانی، به‌شرح ذیل هستند:
- دردهای استخوانی، معمولاً مداوم و کلافه‌کننده هستند.
- احساس می‌کنید، منبع درد، در اعماق بدن شماست.
- درد، ممکن است پخش شود، اما معمولاً یک نقطه وجود دارد که از همه جا دردناک‌تر یا حساس‌تر است.
- در برخی موارد، پوست نزدیک استخوان درگیر، به لمس‌کردن، حساس می‌شود و هنگام حرکت‌دادن یا استفاده از آن قسمت از بدن، درد بیشتر می‌شود.
در بهترین حالت، دردهای استخوانی، علتی ساده، مثل کمبود ویتامین د دارند و در بدترین حالت، نشانۀ بیماری‌های سختی مانند انواع سرطان هستند که میتوانند به‌قیمت جان عزیزانمان تمام شوند. از تمام این‌ها که بگذریم، دردهای استخوانی، آزاردهنده‌اند و میتوانند طاقت‌فرسا باشند. بنابراین، از درمان دردهای استخوانی سالمندان، غافل نشوید.
چرا دردهای استخوانی در سالمندان، شایع‌تر هستند؟
دردهای استخوانی درمیان سالمندان، شایع هستند و درواقع، بخشی طبیعی از فرایند پیری هستند. اما با این وجود، تشخیص دلایل و درمان دردهای استخوانی سالمندان، اهمیت زیادی دارد.
بیایید برای اینکه درک بهتری از دردهای استخوانی سالمندان، داشته باشیم، کمی به تأثیرات فرایند پیری بر استخوان‌ها بپردازیم.
فرایند پیری، چه تغییراتی در استخوان‌ها ایجاد می‌کند؟
با افزایش سن، مفاصل و عضلات که هردو در محافظت از استخوان و حفظ کارکرد آن، نقش دارند، ضعیف‌تر می‌شوند. استخوان‌ها نیز تغییر می‌کنند. این تغییرات عبارتند از:
- تراکم استخوان، بهخصوص در زنان یائسه، کاهش می‌یابد و استخوان‌ها کلسیم و سایر مواد معدنی را ازدست می‌دهند.
- دیسک‌های بین مهره‌های ستون فقرات، خشک و نازک می‌شوند. مهره‌ها نیز، مقداری مواد معدنی، ازدست داده و نازک‌تر می‌شوند. ممکن است خارهای استخوانی هم، روی مهره‌ها ایجاد شوند.
- قوس‌های پاها بیشتر و استخوان‌های ران و بازو بهدلیل ازدست‌دادن مواد معدنی، شکننده‌تر می‌شوند.
در اثر تغییرات فوق:
- احتمال شکستگی استخوان‌ها، بیشتر می‌شود.
- سرعت و دامنۀحرکات، کاهش می‌یابد و ممکن است محدود شود.
- الگوی راه‌رفتن، کندتر و کوتاه‌تر می‌شود و تعادل فرد درهنگام راه‌رفتن، کاهش می‌یابد.
- سالمندان، راحت‌تر و سریع‌تر خسته می‌شوند؛ انرژی کمتری دارند و قدرت و استقامت آن‌ها کاهش می‌یابد.
چه عواملی باعث دردهای استخوانی سالمندان می‌شوند؟
دردهای استخوانی سالمندان، میتوانند دلایل مختلفی داشته باشد. ازجمله:
- فعالیت بیش‌از حد توان سالمند
- کمبود ویتامین د و کلسیم: می‌تواند منجر به تضعیف و پوکی استخوان و متعاقباً دردهای استخوانی شود.
- آسیب‌دیدگی به‌علت حادثه: شکستگی، ضربدیدگی (کبودشدن) یا موبرداشتن استخوان بهدلیل تصادف، ضربه یا زمین‌خوردن یا شکستگی‌های استرسی (شکستگی براثر فشار بیش‌ازحد) کوچک در استخوان‌ها
سرطان استخوان (بدخیمی اولیه): انواع مختلف سرطان استخوان، میتوانند بهدلیل تکثیر غیرقابل کنترل سلول‌ها در درون استخوان، به آن فشار وارد کرده و باعث درد شوند. گاهی هم تومور خوش‌خیم استخوان، باعث درد می‌شود. در جدول زیر موارد بیشتری را بررسی میکنیم.
| عامل | توضیحات |
|---|---|
| سرطان دیگری که به استخوان‌ها گسترش یافته است (متاستاز) | انواع سرطان پستان، پروستات، ریه، تیروئید و کلیه، میتوانند به استخوان‌ها گسترش یابند و باعث درد و افزایش احتمال شکستگی شوند. |
| سرطان خون | سرطان خون هم در مغز استخوان اتفاق می‌افتد و بنابراین، باعث دردهای استخوانی می‌شود. |
| عفونت استخوان (استئومیلیت) | عفونت، می‌تواند از جای دیگری از بدن به استخوان، سرایت کند یا در خود استخوان – اغلب به دلیل آسیب – شروع شود. |
| نکروز استخوان (مرگ بافت استخوانی بهدلیل عدم خونرسانی) | احتمال ابتلا به این بیماری در سالمندانی که مدت طولانی، کورتون مصرف کرده‌اند یا افراد الکلی، بیشتر است. این بیماری بیشتر، بافت لگن را درگیر می‌کند و می‌تواند در اثر شکستگی لگن هم اتفاق بیفتد. |
| نرمی استخوان (به دلیل کمبود ویتامین د) | خیلی نادر است و به‌ندرت هم تشخیص داده می‌شود. اما سالمندان بهدلیل شیوع کمبود ویتامین د، مستعد آن هستند. استخوان‌ها شکننده و پر از ترک‌های ریزی می‌شوند که بهبود نمی‌یابند و به‌مرور، استخوان، تغییرشکل می‌دهد. |
| بیماری پاژۀ استخوان | تخریب بافت و بازسازی استخوانی بیش‌ازحد، باعث ایجاد استخوان اضافی می‌شود که ضعیف و شکننده است. |
| آرتروز | تخریب بافت استخوان نزدیک به مفاصل، بهدلیل ازبین‌رفتن غضروف‌ها و سائیده‌شدن سر استخوان‌ها به یکدیگر. |
| ازدست‌دادن مواد معدنی (پوکی استخوان) | یک مشکل شایع، بهخصوص برای زنان سالمند است. در این بیماری، سرعت تخریب استخوان از سرعت بازسازی آن بیشتر می‌شود و احتمال شکستگی، افزایش می‌یابد. |
با شناخت دلایل درد، می‌توانید با کمک پزشک متخصص، بهترین درمان دردهای استخوانی سالمندان را به‌کار بگیرید.
تأثیرات دردهای استخوانی بر سلامت عمومی سالمندان
به‌طورکلی، دردِ مزمنی که مدت طولانی، سالمند را درگیر کند، تأثیری چندجانبه بر کیفیت زندگی او خواهد داشت. برخی از تأثیرات درد در سالمندان، عبارتند از:
- کاهش تحرک
- کاهش تعاملات اجتماعی
- ناتوانی و وابستگی به کمک دیگران برای فعالیت‌های روزانه
- اختلالات خواب
- پریشانی عاطفی و روانی
- افزایش احتمال زوال شناختی
- افزایش هزینه‌های درمانی
- افزایش بار تحمیل‌شده بر مراقبان سالمند
مجموع این عوامل، باعث کاهش آسایش، کیفیت زندگی و توانایی عملکردی سالمند، می‌شوند.
به‌طورخاص، دردهای استخوانی، که درمیان سالمندان، شایع هستند، بر جنبه‌های متعددی از زندگی آن‌ها اثر می‌گذارند.
عوارض دردهای استخوانی (به‌ویژه اگر به‌درستی درمان نشوند) برای سالمندان، عبارتند از:
- کاهش تحرک یا محدودیت حرکتی
- کاهش استقلال عملکردی
- گوشه‌گیری
- افزایش خطر شکستگی
- کاهش کیفیت کلی زندگی
پیشگیری از دردهای استخوانی سالمندان
حفظ قدرت، استحکام و سلامت استخوان‌ها بهترین راه برای جلوگیری از برخی انواع دردهای استخوانی مانند دردهای مرتبط با پوکی استخوان است.
برای داشتن استخوان‌های سالم و قوی، این توصیه‌ها را جدی بگیرید:
- سیگار نکشید.
- از مصرف الکل، خودداری کنید.
- ورزش کنید. ورزش یکی از بهترین راه‌ها برای کُندکردن یا جلوگیری از مشکلات عضلات، مفاصل و استخوان‌ها است.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید. داشتن رژیم غذایی متعادل و دریافت کلسیم و ویتامین د کافی از غذا (یا مکمل‌ها) به‌ویژه در زنان یائسه و مردان بالای ۷۰ سال، برای سلامت بدن و استحکام استخوان‌ها ضروری است.
- وزن نرمال داشته باشید. با رژیم غذایی متعادل و ورزش، وزن خود را در محدودۀ سالم، نگه دارید. از رژیم‌های سخت و غیرمُغذّی، اجتناب کنید.
- به‌اندازۀ کافی استراحت کنید. بعد از ورزش، داشتن استراحت کافی، بهترین راه پیشگیری از دردهای استخوانی و سایر دردهای دوران سالمندی است.
- آفتاب بگیرید. تا می‌توانید بدنتان را درمعرض نور خورشید قرار دهید و اگر امکان این کار را نداشتید، از مکمّل‌های ویتامین د استفاده کنید.
- با استفاده از تکنیک‌های آرامش، استرس خود را کاهش دهید. اینتکنیک‌ها با کاهش تنش و ناراحتی، به ارتقاء آسایش و سلامتی کمک می‌کنند و به سالمندان، قدرت مدیریت درد و افزایش فعالانۀ کیفیت زندگی را می‌دهند. مدیتیشن کنید، قدم بزنید، موسیقی گوش کنید. هرکاری که آرامتان می‌کند، انجام دهید.
همچنین، احتمال ابتلای زنان به پوکی استخوان، بیشتر است. بنابراین اگر از یک زن سالمند، مراقبت می‌کنید و سابقۀ پوکی استخوان در خانوادۀ او وجود دارد، به پزشک اطلاع دهید و هر چندوقت یکبار غربالگری پوکی استخوان را انجام دهید.
دردهای استخوانی سالمندان، چه علائمی دارند؟
درواقع، دردهای استخوانی، خودشان علامتی از یک مشکل دیگر سلامتی هستند. اما ویژگی‌هایی دارند که کمی آن‌ها را از سایر دردها متمایز می‌کند.
ازآنجاکه دردهای استخوانی و درد مفاصل وعضلات، در قسمت‌های مشابهی از بدن ما احساس می‌شوند، به‌سختی می‌توان تفاوت بین آن‌ها را تشخیص داد.
| تفاوت درد عضلانی و درد استخوانی | |
| درد عضلانی | درد استخوانی |
| معمولاً سطحی‌تر، ملایم‌تر و قابل‌تحمل‌تر است | معمولاً عمیق‌تر، گزنده‌تر و شدیدتر است |
| معمولاً در بخش بزرگی از بدن، احساس می‌شود | متمرکزتر است و می‌توان مکان تقریبی آن را مشخص کرد |
| پس از مدتی، کاهش می‌یابد | مدت بیشتری ادامه می‌یابد |
| در حالت استراحت، بهتر می‌شود | چه درحال حرکت و چه درحال استراحت، احساس می‌شود |
| رایج‌تر است | کمتر اتفاق می‌افتد؛ اما خیلی جدی‌تر است |
علائم دردهای استخوانی به‌تفکیک عامل ایجاد درد، عبارتند از:
| علت دردهای استخوانی | علائم |
| آسیب‌دیدگی به‌علت حادثه | درد بسیار شدید و گزندهگاهی دیده شدن استخوان شکسته حساس شدن بافت اطراف استخوان به لمسکبودیتورم قرمزی بافت اطراف استخوان |
| سرطان استخوان | اغلب در استخوان بازوها و ران‌ها ایجاد می‌شوددر اوایل بیماری، درد، فقط گاهی وجود داردبا پیشرفت بیماری، درد، مداوم و عمیق می‌شوددرد، اغلب در شب و هنگام فعالیت، بدتر می‌شودگاهی، تورم در اطراف محل درد گاهی با کاهش وزن بی‌دلیل و ضعف و خستگی، همراه است |
| متاستاز | درد کلافه‌کننده یا عمیق و شدید درد با حرکت و فشار روی استخوان درگیر، بیشتر می‌شودگاهی شب‌ها میزان درد، افزایش می‌یابد |
| سرطان خون | درد معمولاً در استخوان‌های بلند بازو و ران و همچنین دنده‌ها احساس می‌شود |
| عفونت استخوان | درد کلافه‌کنندهحساسیت به لمسقرمزی، تورم و احساس گرما در محل دردگاهی با تب، همراه است |
| نکروز استخوان | اغلب در لگن، اتفاق می‌افتددرد، بسته به میزان آسیب، مداوم و کلافه‌کننده یا شدید و گزنده است |
| نرمی استخوان | استخوان‌ها شکننده و پر از ترک‌های ریز غیرقابل بهبود شده و به‌مرور، تغییرشکل می‌دهنداغلب، به‌ویژه در پایین‌تنه، استخوان‌ها به‌شدت به لمس حساس می‌شوندراه‌رفتن می‌تواند عذاب‌آور شوددرد به‌حدی شدید می‌شود که ممکن است فرد، ناتوان شود و نتواند از بستر، خارج شودگاهی با ضعف و گرفتگی عضلات، همراه است |
| پاژۀ استخوان | درد عمیق (مانند دندان‌درد)درد با فشار اضافی (مثلاً بلندکردن شیء سنگین یا ایستادن روی پای دردناک) بدتر می‌شود درد با گرم‌شدن استخوان (مثلاً با دوش آب گرم یا پتوهای ضخیم) بدتر می‌شود ناحیۀ اطراف استخوان دردناک، گرم و حساس به لمس استاستخوان‌ها ممکن است بزرگتر شوند و تغییرشکل بدهندبرخی بیماران، هیچگونه دردی ندارند |
| پوکی استخوان | بیماری به‌خودی خود دردناک نیست؛ اما احتمال شکستگی را افزایش می‌دهد ایجاد شکستگی‌های استرسی (عمدتاً در لگن، شانه، مچ دست و مهره‌ها) شکستگی‌های استرسی، باعث درد ناگهانی، شدید و غیرقابل تحمل، می‌شوند کاهش تحرکگاهی گرفتگی عضلات |
ارزیابی دردهای استخوانی سالمندان و تشخیص دلایل آن‌ها
پزشک، پس از معاینۀ فیزیکی و ارزیابی قابلیت‌های حرکتی، سؤالاتی از بیمار می‌پرسد تا بفهمد که توصیف بیمار از درد استخوانی چیست و عامل احتمالی درد را تشخیص دهد. ازجمله:
- محل دقیق درد، کجاست؟ آیا به اطراف هم سرایت می‌کند؟
- کیفیت درد، چگونه است (شدید و گزنده یا مداوم و کلافه‌کننده)؟
- شدت درد، در مقایسه با سایر دردهایی که تا به‌حال داشته‌اید، چقدر است؟
- اولین بار چه زمانی احساس درد کردید؟
- آیا اخیراً آسیب فیزیکی داشته‌اید؟
- آیا درد، به‌مرور درحال بدتر شدن است؟
- آیا درد، گاهی هست و گاهی نه؟
- آیا در زمان‌های خاصی از روز، درد بیشتر می‌شود؟ آیا درد با برخی غذاها بدتر می‌شود؟ آیا با حرکت‌دادن قسمت دردناک، درد بیشتر می‌شود؟
- چه چیزهایی باعث بهبود درد می‌شوند؟ آیا استراحت باعث بهبود درد می‌شود؟
- آیا درد باعث می‌شود از خواب بیدار شوید؟
- آیا علائم دیگری (مانند تب، کاهش وزن، ضعف) با درد، همراه هستند؟
سایر اقدامات تشخیصی عبارتند از:
- آزمایش خون، ادرار، سطح هورمون‌ها و آزمایشات مربوط به عملکرد غدد هیپوفیز و آدرنال
- عکس رادیولوژی و تست تراکم استخوان
- سی‌تی‌اسکن
- ام‌آر‌آی
- سونوگرافی
روش‌های درمان و مدیریت دردهای استخوانی سالمندان
درمان دردهای استخوانی سالمندان، بر شناسایی عوامل و بیماری‌های ایجادکنندۀ درد و درمان آن‌ها متمرکز است. اکثر دردهای استخوانی، پس‌از تشخیص و درمان مناسب، ازبین می‌روند؛ اما برخی از انواع دردهای استخوانی، ممکن است مزمن باشند و نیاز به مدیریت طولانی‌مدت، داشته باشند.
راهکارهای دارویی درمان دردهای استخوانی سالمندان
به‌طورکلی، بسته به علت درد، پزشک ممکن است، ترکیبی از داروهای زیر را تجویز کند:
- آنتی‌بیوتیک‌ها
- داروهای ضدالتهاب
- هورمون‌ها
- مکمّل‌هایی مانند ویتامین د و کلسیم
- مُلیّن‌ها (اگر درد، باعث استراحت طولانی‌مدت در بستر شود، ممکن است سالمند، دچار یبوست شود)
- مسکّن‌ها
توجه به مداخلات دارویی و نظارت بر عوارض جانبی داروها نقش مهمی در درمان دردهای استخوانی سالمندان دارد و کمک می‌کند تا در کنار تسکین بهینۀ درد، کمترین میزان عوارض و خطرات، سالمند را تهدید کند.
توجه داشته باشید که در برخی موارد، با آغاز درمان، احتمال تشدید درد وجود دارد. دارو را قطع نکنید. پس از مدتی، درد بهبود خواهد یافت.
در برخی موارد، مانند شکستگی، وجود عفونت استخوانی و وجود بافت مردۀ استخوانی بهدلیل نکروز، عمل جراحی برای اصلاح وضعیت استخوان‌ها لازم است.
راهکارهای غیردارویی درمان دردهای استخوانی سالمندان
راهکارهای غیردارویی، نقش مهمی در درمان دردهای استخوانی سالمندان، دارند. برخی از این راهکارها عبارتند از:
- فیزیوتراپی: با تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری آن‌ها تحرک سالمندان را افزایش می‌دهد و آسایش عمومی و استقلال عملکردی آن‌ها را بهبود می‌بخشد. تقویت عضلات، به سالمند، کمک می‌کند تا راحت‌تر، ورزش‌های تقویت استخوان را انجام دهد. همچنین در بیماران مبتلا به پوکی استخوان، فیزیوتراپی باعث افزایش استحکام استخوان و کاهش احتمال شکستگی می‌شود.
- طب سوزنی: به کاهش دردهای استخوانی سالمندان و ارتقاء توانایی‌های عملکردی و استقلال در انجام فعالیت‌های روزمره، کمک می‌کند. همچنین، در بیماری پوکی استخوان، به افزایش تراکم استخوان و کاهش خطر زمین‌خوردن و شکستگی کمک می‌کند. طب سوزنی برای تسکین دردهای ناشی از انواع شکستگی نیز کاربرد دارد.
همچنین، درمان دردهای استخوانی سالمندان، به‌تفکیک عامل درد، به‌شرح ذیل است:
| علت دردهای استخوانی | راهکارهای درمان |
| شکستگی | گچ‌گرفتن یا آتل‌بستن استفاده از مسکّن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن، آسپرین یا ایبوپروفن |
| ضربدیدگی | استراحتیخ‌گذاشتن روی محل درد استفاده از مسکّن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن، آسپرین یا ایبوپروفن |
| شکستگی استرسی | استراحتیخ‌گذاشتن روی محل درد بالا نگه‌داشتن عضو آسیب‌دیده |
| سرطان | درمان معمول سرطان (ازجمله پرتودرمانی)استفاده از مسکّن‌های مخدّر برای مدیریت درد |
| متاستاز | درمان معمول سرطان (ازجمله پرتودرمانی)مصرف ترکیبی از مسکّن‌های مخدّر برای مدیریت درد، ضدالتهاب‌های غیر استروئیدی یا کورتون و گاهی هورمون کلسی‌تونین |
| عفونت استخوان | آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا وریدی در موارد حاد، برای برداشت بافت مرده، جراحی لازم است. |
| نکروز استخوان | استفاده از داروهای مسکّن استراحت عضو آسیب‌دیدهنکروز، اگر خیلی سریع، درمان نشود، خصوصاً در اعضایی که وزن زیادی را تحمل می‌کنند (مثل لگن)، برگشت‌ناپذیر است و احتمالاً برای بازیابی توانایی عملکردی سالمند، جراحی برداشت بافت استخوانی مرده، ضرورت می‌یابد. |
| نرمی استخوان | ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی و مسکّن‌های مخدّر، تأثیری بر درد ندارند بهبود قابل توجه درد با مصرف شکل و دوز مناسب ویتامین د، پس‌از چند هفته |
| پاژۀ استخوان | مصرف ترکیبی از بیس‌فسفونات‌ها، هورمون کلسی‌تونین و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی فیزیوتراپی استفاده از ابزار کمکی مانند عصا، واکر و کفی طبی |
| پوکی استخوان | مصرف ترکیبی از داروهای استخوان‌ساز، هورمون کلسی‌تونین، داروهای مسکن و ضدالتهاب غیراستروئیدی و مکمل‌ها تغییر سبک زندگی و پیشگیری از زمین‌خوردن، برای جلوگیری از شکستگی |
روش‌های کمکی درمان دردهای استخوانی سالمندان در خانه
درمان دردهای استخوانی سالمندان، به‌گونه‌ای مؤثر و ماندگار، تنها با همراهی خود سالمند و مراقبان او امکان‌پذیر است. اقدامانی که می‌توان در خانه برای رفع دردهای استخوانی انجام داد، عبارتند از:
| اقدامات درمانی خانگی | توضیح | نمونه‌ها |
| اصلاح سبک زندگی | نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به دردهای استخوانی و بهبود آن‌ها دارد و درکنار آن، آستانۀ تحمل درد را در سالمندان، افزایش می‌دهد. | ورزش منظم به‌ویژه ورزش‌های تحمل وزن و تمرینات کششیرژیم غذایی سالم و متعادل و سرشار از کلسیم و ویتامین د کنترل وزنخواب و استراحت کافیترک سیگار و الکلاقدامات احتیاطی برای جلوگیری از آسیب فیزیکیمدیریت مصرف دارو |
| استفاده از ابزار کمکی | گاهی برای بهبود دردهای استخوانی، استفاده از ابزار کمکی، ضرورت دارد. فواید این ابزار عبارتند از: افزایش تحرک کاهش فشار واردشده بر استخوان‌های دردناک مفید بهبود تعادل آسان‌تر کردن فعالیت‌های روزانه | عصاواکربریس برای بی‌حرکت کردن مفاصل نزدیک به استخوان دردناککفی‌های طبی |
درمان دردهای استخوانی سالمندان با گیاهان دارویی و مواد غذایی
استفاده از داروهای گیاهی، می‌تواند به درمان دردهای استخوانی سالمندان، کمک کند.
| تأثیر گیاهان دارویی | نمونۀ گیاهان دارویی |
| تقویت استخوان‌ها | قاصدکعلف لیمومیوۀ گل رزگیاه دم اسبگل حناشبدر قرمزگیاه کوتوکولا یا آب‌قاشقی (گیاه طول عمر) |
| خواص ضددرد و ضدالتهاب | ادویه‌هایی مثل: زردچوبه، فلفل سیاه، فلفل قرمز، آویشن، زنجبیل، دارچین و میخکسبزی‌هایی مثل رزماری، پونه، نعنا، شوید، نعنا فلفلی، جعفری، فرنجمشک و بابونهنوشیدنی‌هایی مثل چای سبز، چای کوهی و منوش گزنهکندرآلوئه‌ورااُکالیپتوسقولنجانریشۀ گیاه باباآدم |
| درمان شکستگی | مریم گلیگل همیشه‌بهارصمغ عربیمقل ارزق (صمغ) |
همچنین، برخی از مواد غذایی، به‌طور طبیعی برای تقویت استخوان و کاهش درد و التهاب، مفیدند. مانند: آناناس، زغال اخته، پودر سنجد، سیر، پیاز، تره فرنگی، کنگر فرنگی، کرفس، ماهی‌های چرب، گردو، دانۀ چیا.
ماساژ محل درد (اگر حساس به لمس نباشد) با روغن‌های گیاهی مثل روغن سیاه‌دانه و تلخ، به بهبود درد، کمک می‌کند.
ورزش‌هایی برای تقویت استخوان‌ها
ورزش می‌تواند نقش مهمی در تقویت استخوان‌ها و پیشگیری و درمان دردهای استخوانی سالمندان، ایفا کند. فواید ورزش سالمندان، عبارتند از:
- کاهش ازدست‌دادن استخوان، کُندکردن پیشرفت پوکی استخوان
- حفظ بافت استخوانی باقی‌مانده
- تقویت عضلات
- افزایش تحرک
- بهبود زمان واکنش، تعادل و هماهنگی
- کاهش خطر شکستگی ناشی از زمین‌خوردن
- کاهش درد
- بهبود خلق‌وخو و شادابی
- تناسب اندام که سلامت عمومی را ارتقا می‌دهد
برخی از ورزش‌های مفید برای درمان دردهای استخوانی سالمندان عبارتند از ورزش‌های تحمل وزن، یوگا، تای‌چی، پیلاتس و حرکات کششی.
تمرینات تحمل وزن به دو دستۀ کم‌فشار و پرفشار، تقسیم می‌شوند.
- در تمرینات کم‌فشار، همیشه، دست‌کم یک پا بر روی زمین قرار دارد و بنابراین، تعادل بیشتری وجود دارد و احتمال زمین‌خوردن، کمتر است. برخی از این ورزش‌ها عبارتند از پیاده‌روی و تمرینات سادۀ ایروبیک.
- تمرینات پرفشار، حرکاتی مثل پریدن و دویدن را شامل می‌شوند که ریسک زمین‌خوردن را بالا می‌برند. این ورزش‌ها اثر خوبی برای تقویت استخوان‌ها دارند؛ اما برای سالمندان، خصوصاً مبتلایان پوکی استخوان، توصیه نمی‌شوند.
۷ تمرین سادۀ تحمل وزن بدن برای تقویت استخوان‌ها
پیش‌از هرگونه فعالیت ورزشی با پزشک مشورت کنید تا این فعالیت‌ها باعث آسیب بیشتر نشوند.
تمرین ۱: بالا بردن مستقیم یک پا: تقویت پاها، پشت و ستون فقرات
روی زمین دراز بکشید. دست‌ها را در کنار تنه دراز کنید.
پای راست را صاف بالا ببرید تا زمانی که نوک پنجۀ پا رو به آسمان باشد. ۸ ثانیه نگه دارید و بعد خیلی آرام، پا را پایین بیاورید.
حالا همین کار را برای پای چپ، تکرار کنید.
این کار را برای هر پا ۱۲ بار انجام دهید.
مراقب باشید که هنگام بالا بردن پا، قوس کمرتان از زمین، بلند نشود.
تمرین ۲: بالا بردن یک پا از عقب: تقویت لگن و ستون فقرات
به حالت چهاردست‌وپا قرار بگیرید. پاها به‌اندازۀ عرض لگن و دست‌ها به‌اندازۀ عرض شانه باز باشند.
پای راست را تا جایی که احساس درد نکنید، از عقب، بالا ببرید. ۸ ثانیه نگه دارید و بعد خیلی آرام، پا را پایین بیاورید.
حالا همین کار را برای پای چپ، تکرار کنید.
این کار را برای هر پا ۱۲ بار انجام دهید.
مراقب باشید که هنگام بالا بردن پا عضلات شکم را به داخل بکشید و ستون فقرات را صاف نگه دارید.
تمرین ۳: فشردن دو بازو: تقویت ستون فقرات
راست بایستید یا روی یک صندلی، صاف بنشینید.
دست‌هایتان را بالا بیاورید و پشت سرتان قرار دهید. آرنج، باید عمود بر ستون فقرات باشد.
حالا آرنج‌هایتان را تا جلوی صورتتان به هم نزدیک کنید. ۸ ثانیه نگه دارید و به‌آرامی به حالت عمود بر ستون فقرات، برگردید. این کار را ۱۲ بار تکرار کنید.
مراقب باشید که کمر خود را نچرخانید یا ستون فقرات را خم نکنید.
تمرین ۴: فشردن کتف‌ها: تقویت ستون فقرات
روی صندلی، صاف بنشینید. آرنج‌ها را خم کنید و کتف‌هایتان را تا جایی که دردناک نباشد، از پشت به‌هم نزدیک کنید. ۸ ثانیه نگه دارید و به حالت عادی برگردید. اگر می‌توانید، برای ایجاد مقاومت بیشتر، این کار را با وزنه انجام دهید. ۱۲ بار تکرار کنید.
تمرین ۵: دست‌ها بالای سر: تقویت ستون فقرات و بازوها
صاف بایستید.
بازوها را مستقیماً از پهلوها بالاببرید و صاف بالای سرتان نگه دارید (اگر می‌توانید، این کار را با وزنه انجام دهید). ۸ ثانیه نگه دارید و به حالت عادی برگردید. ۱۲ بار تکرار کنید.
تمرین ۶: ایستادن روی پنجۀ پا: تقویت تمام استخوان‌ها
صاف بایستید (برای اطمینان می‌توانید دستانتان را به دیوار یا یک صندلی، تکیه دهید).
خود را روی پنجۀ پا بلند کنید. تا جایی که می‌توانید نگه دارید، سپس به‌آرامی به حالت عادی برگردید. ۱۲ بار تکرار کنید.
هنگام برگشتن به حالت عادی، می‌توانید خود را رها کنید تا به حالت ضربه پایین بیایید. این ضربه، پیامی را به استخوان می‌فرستد تا استخوان‌سازی کند. در صورت تمایل روی یک تشک یوگا یا حولۀ نازک بایستید.
تمرین ۷: بلند شدن از روی صندلی: تقویت ستون فقرات، لگن و پاها
روی یک صندلی، صاف بنشینید و صندلی دیگری را برای حفظ تعادل، در مقابل خود قرار دهید.، درحالی که بدنتان را صاف نگه داشته‌اید، از جایتان بلند شوید. بدنتان را با استفاده از عضلات پاها، باسن و کمر، بلند کنید – نه عضلات بازو یا پشت.
بهتر است برای حفظ تعادل، بازوهایتان را به‌سمت صندلی جلو دراز کنید، اما به پشتی صندلی، تکیه نکنید.
اگر مبتلا به پوکی استخوان یا آسیب ستون فقرات هستید، تمریناتی را که باعث خم‌شدن و پیچیدن ستون فقرات می‌شوند (مانند دراز و نشست وخم شدن کامل به سمت جلو یا چرخش به سمت پشت درحالت نشسته)، انجام ندهید.
نقش خانواده و مراقبین در مدیریت و درمان دردهای استخوانی سالمندان
دلایل مختلفی میتوانند باعث شوند اطرافیان و مراقبان سالمند و یا حتی پزشکان، درمان دردهای استخوانی سالمندان را نادیده بگیرند. برخی از این دلایل، عبارتند از:
| دلایل | توضیحات |
|---|---|
| کلیشه‌های رایج دربارۀ پیری | درست است که دردها بخشی از فرایند پیری هستند؛ اما این کلیشه‌ها، شکایت سالمند از درد را هم جزئی از فرایند پیری محسوب می‌کنند و باعث می‌شوند، ناراحتی سالمندان، نادیده گرفته شود. |
| مشکلات ارتباطی در سالمندی | زوال شناختی و اختلالات حسی، مانع بیان دقیق درد، توسط سالمندان می‌شوند. این موضوع، منجربه تفسیر نادرست اطرافیان و حتی پزشکان از درد و درمان نادرست یا ناکافی آن می‌شود. |
| گزارش نادرست و تفسیر نادرست درد | ممکن است سالمندان، بهدلیل ترس از درمان‌های تهاجمی (مثل جراحی) یا بهدلیل پذیرفتن درد به‌عنوان بخشی از فرایند پیری، از بیان دردشان خودداری کنند. مراقبان و پزشکان هم ممکن است علائم ظریف درد را به‌اشتباه تفسیر کنند که منجربه درمان ناکافی شود. |
عدم درمان یا درمان ناکافی و نادرست درد، می‌تواند باعث کاهش کیفیت زندگی و کاهش توانایی‌های عملکردی سالمندان شود.
بنابراین، لازم است خانواده و مراقبان سالمند، همواره به علائمی که توسط او بیان می‌شوند و حتی عواملی که او سعی در مخفی کردنشان دارد، توجه داشته باشند و درصورتی که متوجه وجود دردهای استخوانی شدند، به پزشک، مراجعه کنند.
نکات زیر میتوانند کمک کننده باشند:
- اطلاعات خود را درباره دردهای استخوانی و عوامل ایجاد کننده و علائم همراه با هریک از این عوامل، افزایش دهید.
- طی مراحل درمان، مصرف داروهای تجویزشده را مدیریت کنید. استفاده از درمان‌های کمکی مثل فیزیوتراپی و طب سوزنی و حتی روان‌درمانی (در شرایطی که درد طولانی باعث پریشانی عاطفی و روانی شده باشد) را درنظر داشته باشید.
- سالمند را به مراقبت از خود، ورزش، داشتن رژیم غذایی مناسب، استفاده از تکنیک‌های آرامش مانند مدیتیشن، فعالیت اجتماعی، خواب منظم و قرارگرفتن در معرض آفتاب، تشویق کنید.
- با سالمند، همدلی کنید. به حرف‌ها و درددل‌هایش گوش کنید و محبتتان را به او ابراز کنید.
- از انجام تمام کارهای سالمند، خودداری کنید. به‌این‌ترتیب، انگیزۀ حرکت را از او می‌گیرید.
- ایمن‌کردن خانه و تهیۀ ابزار کمکی مثل عصا و واکر ، می‌تواند به جلوگیری از حوادث منجربه شکستگی، کمک کند.
چه زمانی سالمندی که دردهای استخوانی دارد، باید به پزشک مراجعه کند؟
درمان دردهای استخوانی سالمندان را باید جدی گرفت. زیرا ازآنجاکه بیماری‌های متعددی میتوانند باعث ایجاد این دردها شوند، مهم است که منبع درد، فوراً مشخص شود. بنابراین، به‌محض بروز درد جدید در یکی از استخوان‌ها یا اطراف آن، باید به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه کنید.
به‌ویژه دردهای استخوانی شدید که با گذر زمان، بهبود نیابند یا درحال بدترشدن باشند، باید حتماً توسط پزشک متخصص، برای یافتن عوامل ایجاد درد، بررسی شوند.
همچنین، اگر دردهای استخوانی، با هریک از علائم زیر همراه شدند، لازم است سالمند، فوراً به پزشک، مراجعه کند:
- خستگی و ضعف
- اختلال در چرخۀ خواب
- رنگ‌پریدگی
- تب
- کبودی، تورم یا قرمزی در بافت‌های اطراف استخوان‌ها
- کاهش اشتها
- کاهش وزن ناخواسته
- وجود تودۀ قابل لمس در محل درد
بیشتر بخوانید: درمان کم خونی سالمندان
خدمات پناه
برای تشخیص دلیل دردهای استخوانی سالمندان و درمان آن، می‌توانید با ثبت‌نام در سایت پناه، تکمیل تاریخچه پزشکی بیمار و ثبت درخواست، از خدمات ویزیت در منزل توسط پزشکان متعهد پناه بهره‌مند شوید. با مشخص شدن دلیل درد، داروهایی برای کاهش درد، درمان بیماری زمینه‌ای و رفع عفونت احتمالی تجویز می‌شوند یا درصورت حاد بودن بیماری زمینه‌ای، بیمار به پزشک متخصص ارجاع داده می‌شود. مشکلاتی مثل پوکی استخوان، آرتروز و درد بیش‌ازحد میتوانند باعث کاهش تحرک، کاهش استقلال عملکردی، گوشه‌گیری و حتی زوال شناختی در سالمندان شوند.
همچنین، گاهی ممکن است درد، ناشی‌از آسیب فیزیکی، اضافه‌وزن، کمبود ویتامین‌ها و املاح معدنی، بی‌تحرکی و حتی فعالیت بیش‌ازحد باشد. برای اصلاح این موارد، امکان ویزیت آنلاین توسط متخصص تغذیه، ویزیت در منزل توسط متخصصان فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی برای بررسی وضعیت فیزیکی و تنظیم برنامه ورزشی مناسب سالمند و ارائه توصیه‌هایی درباره ایمن‌سازی محل زندگی و تهیه وسایل کمکی حرکتی مثل عصا و واکر و همینطور کفی و کفش طبی مناسب پای سالمندان، در سایت پناه فراهم شده است.
سخن پایانی
دردهای استخوانی سالمندان، علاوه‌بر اینکه آسایش و کیفیت زندگی این عزیزان را به خطر می‌اندازند، میتوانند ناشی از بیماری‌هایی باشند که اگر شناسایی و درمان نشوند، به‌قیمت جان عزیزمان تمام می‌شوند. پس درماندردهای استخوانی سالمندان را جدی بگیرید و اگر خودتان یا سالمندی که برایتان عزیز است، از این دردها رنج می‌برید، همین حالا اقدام کنید. در این مقاله، تعریف، عوامل، تأثیرات و علائم دردهای استخوانی سالمندان را بررسی کردیم و به راه‌های پیشگیری و درمان دردهای استخوانی سالمندان پرداختیم.
دلیل دردهای استخوانی سالمندان چیست؟
دردهای استخوانی سالمندان میتوانند دلایل خیلی سادهای مثل ضربدیدگی، کمبود ویتامین د و پوکی استخوان، یا دلایل بسیار پیچیدهای مثل انواع سرطان، عفونت استخوان و تخریب بافت استخوانی بهدلیل اختلال در خونرسانی، داشته باشند.
بهترین روش پزشکی درمان دردهای استخوانی سالمندان، چیست؟
روش پزشکی درمان دردهای استخوانی سالمندان، براساس عامل ایجاد درد و با هدف درمان بیماری مربوطه، انتخاب می‌شود و می‌تواند طیف وسیعی از داروهای مسکّن، ضدالتهاب، هورمون‌ها، استخوان‌سازها و درمان‌های سرطان و در موارد حاد، جراحی را دربر بگیرد.
چه زمانی ضرورت دارد که برای درمان دردهای استخوانی سالمندان، به پزشک مراجعه کنیم؟
هرگونه درد جدید در استخوان، بهخصوص اگر شدید باشد و بعد از مدتی، بهبود نیابد، مستلزم مراجعۀ سریع به پزشک است. همچنین، درصورت همراهی درد با علائم دیگری مثل تب، کاهش وزن ناخواسته، اختلال خواب و ضعف و خستگی شدید، لازم است بدون فوت وقت، به پزشک، مراجعه کنید.
