هرآنچه باید از درمان سنگینی گوش سالمندان، بشنوید

درمان سنگینی گوش سالمندان، نقش تعیینکنندهای در رضایت از زندگی این عزیزان دارد. سنگینی گوش یا کمشنوایی یک مشکل رایج است که به دلیل صدای بلند، بیماری و تغییرات ژنتیکی ایجاد میشود. همچنین، با افزایش سن، احتمال ابتلای سالمندان به کمشنوایی افزایش مییابد. ممکن است سالمندان مبتلا به سنگینی گوش، به دلیل خجالت ناشی از عدم درک گفتار دیگران، از گفتگو با دوستان و خانواده، اجتناب کنند و همچنین، درک توصیههای پزشک، پاسخ به هشدارها و شنیدن صدای انواع بوق و آلارم و زنگ، برایشان مشکل باشد و همین امر، باعث افزایش خطر تصادفات رانندگی و زمینخوردن این عزیزان شود.
اقدام به موقع برای درمان سنگینی گوش سالمندان، میتواند از تشدید علائم آن جلوگیری کند. در این مقاله به بررسی علائم، عوارض و عوامل ایجاد و تشدیدکنندۀ سنگینی گوش در سالمندان میپردازیم. سپس، راهکارهای پیشگیری و درمان سنگینی گوش سالمندان را بیان خواهیم کرد. با ما همراه باشید!
سنگینی گوش در سالمندان چیست؟
سنگینی گوش یا کمشنوایی (Hearing loss)، میتواند طیف وسیعی از مشکلات مربوط به کاهش شنوایی را دربر بگیرد. به فردی که قادر به شنیدن مانند افرادی با شنوایی طبیعی (آستانۀ شنوایی ۲۰ دسی بل یا بیشتر در هر دو گوش) نباشد، کمشنوا گفته میشود. کاهش شنوایی ممکن است خفیف، متوسط، شدید یا عمیق باشد و یک یا هر دو گوش را درگیر کند و منجر به مشکل در شنیدن گفتار یا صداهای دارای فرکانس بالا یا زیر (مثل صدای زنان، کودکان، پرندگان و زنگها) شود. معمولاً در کمشنوایی خفیف و متوسط، سالمند، توانایی شنیدن صداهای با فرکانس پایین یا بم (مثل صدای مردان) را دارد.

با افزایش سن، تغییرات زیادی را در نحوۀ عملکرد بدن خود تجربه میکنیم که سنگینی گوش میتواند یکی از آنها باشد. سنگینی گوشِ ناشی از افزایش سن (پیرگوشی)، یک مشکل شایع است که بسیاری از سالمندان را تحت تأثیر قرار میدهد. به گزارش وبسایت شورای ملی سالمندان (۱۳ تیر ۱۴۰۱) به نقل از دکتر محمودیان، ئیس ادارۀ سلامت گوش و شنوایی دفتر مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت، در ایران، حدود ۶۷ درصد سالمندان بالای ۶۵ سال، مبتلا به کمشنوایی هستند.
اگرچه سنگینی گوش سالمندان، یک بیماری تهدیدکنندۀ زندگی نیست، اما از آنجا که شنیدن صداهای زیر یا درک آنچه دیگران میگویند را برای فرد سخت میکند، در صورت عدم درمان میتواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی سالمندان داشته باشد.
انواع سنگینی گوش در سالمندان
سنگینی گوش، انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- کمشنوایی انتقالی که گوش خارجی یا میانی را درگیر میکند.
- کمشنوایی حسی-عصبی که گوش داخلی را درگیر میکند.
- کمشنوایی آمیخته که ترکیبی از دو مورد قبل است.

همچنین، سنگینی گوش سالمندان، در اَشکال مختلفی بروز مییابد. ازجمله:
- کمشنوایی ناگهانی، سریع و غیرقابل توضیح در یک یا هر دو گوش سالمند که یک فوریت پزشکی است.
- پیرگوشی به دلیل تغییر در گوش داخلی و عصب شنوایی که معمولاً در هر دو گوش بهطور یکسان اتفاق میافتد. پیرگوشی، یک فرایند تدریجی است و ممکن است افراد مبتلا متوجه نشوند که بخشی از توانایی شنیداری خود را از دست دادهاند.
- وزوز گوش در سالمندان شایع و گاهی اولین علامت کمشنوایی است. وزوز گوش معمولاً به عنوان صدای زنگ، غرش، کلیک یا خشخش در گوش توصیف میشود. وزوز گوش میآید و میرود؛ در یک یا هر دو گوش شنیده میشود و ممکن است بلند یا آهسته باشد. وزوز گوش یک علامت است نه یک بیماری. دلیل آن میتواند چیزی به سادگی یک تکه جرم گوش باشد. اما گاهی نشانۀ بیماریهای دیگر مانند فشار خون بالا یا عوارض جانبی داروها است.

دلایل سنگینی گوش در سالمندان چیست؟
برخی از دلایل کمشنوایی انتقالی، عبارتند از:
دلیل | توضیح |
تجمع جرم گوش | * جرم گوش با مسدود کردن کانال گوش، مانع انتقال صدا میشود |
پارگی پرده گوش | دلایل پارگی : * صدای بلند * تغییرات ناگهانی فشار * ضربه به پرده گوش با جسم خارجی |
دلایل دیگر | * عفونت گوش (داخلی یا خارجی) * رشد غیرطبیعی استخوان در بیماری اتواسکلروز، مانع عملکرد صحیح ساختارهای گوش میشود. * تومورهای خوشخیم |
* تب شدید * عملکرد ضعیف لولۀ استاش (لولههای بین گوش و حلق) * وجود جسم خارجی در گوش * وجود مایع در گوش به دلیل آلرژی، سرماخوردگی و عفونت * مشکلات مادرزادی یا شکستگی کانال گوش در هنگام تولد * شکستگی جمجمه * بیماری مِنیِر |
عوامل افزایش دهندۀ احتمال سنگینی گوش در سالمندان
عواملی وجود دارند که خطر ایجاد سنگینی گوش (بهویژه نوع حسی-عصبی) را افزایش میدهند. ازجمله:
عامل سنگینی گوش | توضیح |
سن (تغییرات مختلف در گوش داخلی) | * تخریب تدریجی گوش داخلی، با گذر زمان * تغییرات در ساختار گوش داخلی * تغییرات در جریان خون به گوش * اختلال در اعصاب مسؤول شنوایی و روش پردازش گفتار و صدا در مغز * آسیب سلولهای مویی گوش ( مسؤول انتقال صدا به مغز) |
قرار گرفتن در معرض صدای بلند | * صدای بلند ماشین آلات در محل کار * کنسرت موسیقی و رویدادهای ورزشی، موتور سیکلت و غیره |
ژنتیک | * گوش برخی افراد ازنظر ژنتیکی، در مقابل صدای بلند و افزایش سن، آسیبپذیرتر است |
مصرف برخی داروها | * داروهای تجویزی برای عفونتهای جدی، سرطان یا بیماری قلبی * برخی از آنتیبیوتیکها ازجمله جنتامایسین * دوز خیلی بالای آسپرین و برخی داروهای ضد درد |
بیماریهای رایج سالمندان | * دیابت * فشار خون بالا * بیماری قلبی * سکتۀ مغزی |
دلایل دیگر | * سیگار کشیدن * ضربه به سر |
سنگینی گوش در سالمندان چه عوارضی دارد؟
بیتوجهی به درمان سنگینی گوش سالمندان میتواند تأثیرات زیادی بر جنبههای مختلف زندگی این عزیزان داشته باشد. ازجمله:
- کاهش رضایت از زندگی
- کاهش حافظه شنیداری و افزایش امکان ابتلا به زوال عقل و کاهش تواناییهای شناختی مثل حافظه و تمرکز
- افزایش احتمال افسردگی و گوشهگیری اجتماعی
- افزایش خطر زمین خوردن و تصادف رانندگی به دلیل عدم تشخیص منابع صدا و جهت آنها
چگونه میتوان از سنگینی گوش در سالمندان پیشگیری کرد؟
بیشتر انواع سنگینی گوش، دائمی هستند. بنابراین، پیشگیری از کم شنوایی، اهمیت بسیار زیادی دارد. اقدامات زیر میتواند به پیشگیری از کمشنوایی در سالمندان کمک کند و از بدتر شدن سنگینی گوش در آنها جلوگیری کند:
- انجام منظم شنواییسنجی و اقدامات درمانی میتواند به کاهش تأثیرات کمشنوایی بر کیفیت زندگی سالمند، کمک کند.
- کنترل بیماریهایی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماریهای قلبی
- ورزش منظم برای ارتقاء سلامت عمومی بدن و جلوگیری از ابتلا به بیماریهایی مثل فشار خون
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض سر و صداهایی مثل صدای موتور سیکلت، موسیقی بلند و تیراندازی با تفنگ و کاهش صداهایی مثل صدای تلویزیون و موسیقی
- استفاده از گوشگیرهای پلاستیکی یا گوشبندهای پرشده از گلیسیرین در محیطهای پر سر و صدا
- ترک سیگار
- اجتناب از وارد کردن اشیاء خارجی مثل گوشپاککن به داخل گوش

نشانهها و علائم سنگینی گوش در سالمندان
پیرگوشی معمولاً بهتدریج اتفاق میافتد و شاید حتی خود سالمندان، متوجه کاهش شنوایی نشوند. اما برخی از علائم سنگینی گوش عبارتند از:
- ناتوانی از شنیدن صداهای زیر مثل صدای زنان و احساس ناراحتی از صداهای پسزمینه
- مشکل در درک کلمات و پیگیری مکالمات گروهی بهخصوص در مکانهای شلوغ و پر سر و صدا
- ناتوانی از درک مکالمات تلفنی یا گفتگوی فردی که صورتش دیده نمیشود
- مشکل در شنیدن حروف بیصدای الفبا (مثل ش) و نیاز به بلند کردن صدای تلویزیون یا رادیو
- درخواست از دیگران برای آهستهتر، واضحتر و بلندتر صحبت کردن یا تکرار آنچه گفتهاند
- شنیدن صداها بهصورت مبهم، گویا دیگران درحال نجوا هستند
- کنارهگیری از محیطهای اجتماعی
همچنین، گاهی علائم ذیل نیز در سالمندان مبتلا به سنگینی گوش، دیده میشوند:
- گوشدرد و وزوز گوش
- احساس فشار یا وجود مایع در گوش
- اختلال تعادل و سرگیجه
چگونه سنگینی گوش در سالمندان تشخیص داده میشود؟
اقدامات احتمالی برای تشخیص سنگینی گوش در سالمندان شامل موارد زیر است که میتواند توسط متخصص گوش و حلق و بینی یا کارشناس شنواییسنجی انجام شود:
- معاینۀ فیزیکی توسط پزشک متخصص برای تشخیص نشانهها و عوامل کمشنوایی مانند جرم گوش یا عفونت.
- اقدامات تشخیصی مثل سی تی اسکن و ام آر آی برای تشخیص آسیب وارده به گوش یا تومور احتمالی
- آزمونهای مختلف شنواییسنجی، ازجمله تست نجوا برای ارزیابی شدت و نوع کمشنوایی و تشخیص مکان آسیبدیدگی گوش.

روشهای درمان سنگینی گوش سالمندان
معمولاً شنوایی ازدسترفته، برنمیگردد. اما میتوان اقداماتی برای بهبود توانایی شنیداری سالمندان، انجام داد. انتخاب روش درمان سنگینی گوش سالمندان، بستگی به علت و شدت سنگینی گوش دارد. برخی از روشهای درمانی عبارتند از:
نوع سنگینی گوش | روش درمان | توضیح |
کمشنوایی انتقالی | تجویز آنتیبیوتیک | درمان عفونتهای گوش |
جراحی | * ترمیم پردۀ گوش * قرار دادن لولههای کوچکی در گوش برای تخلیۀ مایع * خارج کردن تومورها | |
تمیز کردن گوش | * خارج کردن جرم گوش یا اجسام خارجی | |
کمشنوایی حسی-عصبی | تجویز کورتون | * برای کاهش التهاب سلولهای مویی حلزونی گوش |
مدیریت کمشنوایی | * تجویز سمعک. اگر کمشنوایی ناشی از آسیب به گوش داخلی باشد، سمعک صداها را تقویت میکند تا گوشهای آسیب دیده بتوانند آنها را بشنوند. * جراحی کاشت حلزونی در گوش داخلی. کاشت حلزونی، سیگنالهای الکتریکی ایجاد میکند که مغز آنها را به عنوان صدا تشخیص میدهد. این روش برای کمشنوایی عمیق، کاربرد دارد. |

توانبخشی شنیداری سالمندان کمشنوا
توانبخشی به سالمندان کمشنوا کمک میکند تا عملکرد مطلوبی داشته باشند؛ تا حد امکان در فعالیتهای روزمره، مستقل باشند و در فعالیتهای معنادار مانند ارتباط با خانواده و دوستان، شرکت کنند. برخی از این مداخلات توانبخشی عبارتند از:
- فراهم کردن و آموزش طرز استفاده از سمعک و کاشت حلزون
- گفتاردرمانی برای تقویت مهارتهای ادراکی و توسعۀ ارتباطات و تواناییهای زبانی
- آموزش استفاده از زبان اشاره و لبخوانی
- مشاوره، آموزش و پشتیبانی برای افزایش مشارکت در زندگی اجتماعی
تکنیکها و تمرینات شنیداری برای سالمندان
این تمرینها برخلاف توانبخشی، عمدتاً در خانه و توسط خود سالمند و یک نفر از دوستان یا اعضای خانوادۀ او انجام میشوند و علاوه بر به چالش کشیدن مهارتهای گوش دادن فعال، جنبۀ سرگرمی هم دارند. برخی از تمرینات شنیداری عبارتند از:
جدول زیر تمرینات و روشهای تقویت مهارتهای شنیداری و ارتباطی سالمندان را دستهبندی میکند:
تمرین/روش | توضیحات |
---|---|
هِجی کردن و تکرار کلمات | کمک میکند تا سالمند، کلمات را بر اساس تعداد هجاها شناسایی کند. |
درک کلمات مورد تأکید در جمله | کمک میکند تا سالمند، نکات احساسی مکالمات را بهتر درک کند. |
تشخیص کلمات مشابه | سالمند با گوش دادن فعال، یاد میگیرد این کلمات و آواها را از هم تشخیص دهد. |
تشخیص جملات | طرف مقابل، جملهای را از بین چند جمله تکرار میکند و سالمند سعی میکند تشخیص دهد که کدام جمله بیان شده است. این کار به تقویت مهارتهای شنیداری در مکالمات، کمک میکند. |
تکرار کلمات و جملات پرتکرار | این تمرینات باعث افزایش اعتمادبهنفس سالمند در مکالمه میشوند. |
پر کردن جای خالی | سالمند، متنی را که جای خالی دارد میخواند و طرف مقابل، متن را تکرار و جای خالی را پر میکند. سالمند باید کلمۀ جاگذاریشده را تشخیص دهد. یا برعکس، طرف مقابل متنی را میخواند و سالمند جای خالی را پر میکند. |
تشخیص تصویر توصیفشده | طرف مقابل یک تصویر را توصیف میکند و سالمند باید تشخیص دهد که او از کدام تصویر حرف میزند یا باید قسمت حذف شدۀ تصویر را ترسیم کند. |
تمرکز بر موضوع | با مکالمه دربارۀ یک موضوع مشخص، سالمند به شنیدن جملات و کلمات معمول مرتبط با آن موضوع عادت میکند. |
گوش دادن داستان | سالمند به داستان گوش میدهد، بلند آن را میخواند و بعد به سؤالاتی دربارۀ آن پاسخ میدهد. |
مکالمۀ ازپیش تعیینشده | سالمند براساس یک متن نوشتهشده به مکالمه با طرف مقابل میپردازد. |
مهارتهای ارتباطی | همۀ تمرینات فوق را با ارائۀ اطلاعات جدید و جالب ترکیب میکنند تا گوش دادن فعال درهنگام برقراری ارتباط در دنیای واقعی را تشویق کنند. |
مراقبتهای خانگی برای سالمندان مبتلا به سنگینی گوش
مراقبت از سالمندان دچار سنگینی گوش میتواند بسیار گیجکننده باشد و نیاز به صبر، همدلی و تمایل به یادگیری راههای جدید ارتباطی دارد. در ادامه نمونههایی از راهبردهای ارتباطی ذکر شدهاند:
راهکار مراقبتی | توضیح |
ایمن کردن محیط | * تبدیل آلارمها و زنگها به چراغ چشمکزن یا افزودن حالت ویبره (لرزان) |
واضح صحبت کردن | * حذف یا کاهش صدای پسزمینه مثل صدای تلویزیون * تلفظ کامل و واضح کلمات * استفاده از زبان بدن و اشاره در هنگام صحبت کردن * صحبت با سرعت معمولی؛ نه خیلی سریع، نه خیلی آهسته. * بلندتر صحبت کردن. هرگز فریاد نزنید. * تکرار حرفها با جملات دیگر. برخی از سالمندان، در شنیدن حروف بیصدای خاصی مثل «ش» مشکل دارند. |
گوش دادن فعال | * تمرین همدلی: دیدگاه و احساسات سالمند را بدون قضاوت و تعصب، درک کنید. * برقراری تماس چشمی و استفاده از زبان بدن صحیح: نشانههای غیرکلامی مانند تکان دادن سر و حفظ تماس چشمی نشاندهندۀ توجه و پذیرش هستند. * گوش دادن انعکاسی: اظهارات سالمند را برای نشان دادن درک و تأیید احساساتش بازگو کنید. * احترام و تشویق به گفتگو با سؤالات باز: از طرف سالمند، پاسخ ندهید. سؤالات را برایش تکرار کنید تا خودش پاسخ بدهد. با این کار، سالمند به بیان آزادانۀ حرفهای خود تشویق میشود. * تأیید عواطف سالمند: احساسات سالمند را به رسمیت بشناسید و در صورت نیاز به او اطمینان و حمایت بدهید. * خودداری از کمک بیش از حد: هرگز نقش گوش سالمند را ایفا نکنید. |
نقش تغذیه در مدیریت سنگینی گوش سالمندان
همۀ ما میدانیم که خوردن برخی غذاها (هویج!؟) میتواند به بهبود بینایی کمک کند؛ اما خیلیها نمیدانند که تغذیه بر شنوایی نیز تأثیر میگذارد. در ادامه مجموعهای از بایدها و نبایدهای تغذیهای که میتوانند به درمان سنگینی گوش سالمندان کمک یا آن را بدتر کنند، گردآوری شدهاند:
چیزهایی که برای بهبود شنوایی باید بخوریم | چیزهایی که نباید بخوریم |
غذاهای سرشار از ویتامین ب۱۲ مثل گوشت، تخم مرغ و مرغ. بهویژه برای مبتلایان وزوز گوش و اختلال تعادل | مارگارین، روغنهای اشباع شده و روغن گیاهی جایگزین: روغن کانولا که سرشار از امگا۳ است |
غذاهای سرشار از فولیک اسید مثل اسفناج، کلم بروکلی و حبوبات بهویژه برای مبتلایان وزوز گوش و پیرگوشی | آرد سفید جایگزین: غلات سبوسدار |
غذاهای سرشار از امگا ۳ مثل ماهیهای چرب و دانۀ کتان و چیا. بهویژه برای جلوگیری از کمشنوایی در زنان | شکر و شیرینکنندههای مصنوعی جایگزین: استویا یا عسل |
غذاهای سرشار از منیزیم مثل موز، سیبزمینی، اسفناج و گوجه فرنگی برای کمک به مبارزه با رادیکالهای آزاد و محافظت از سلولهای موی گوش داخلی | گوشت و لبنیات پرچرب جایگزین: گوشت کمچربی، شیرهای گیاهی مثل شیربادام و پنیرهای سنتی |
غذاهای سرشار از روی مثل گوشت و غذاهای دریایی، دانۀ کدوتنبل، ارده، بادام و شکلات تلخ برای تقویت سیستم ایمنی و کمک به رشد و بازسازی سلولها. کمک به درمان وزوز گوش | نگهدارندههای شیمیایی و آفتکشها توصیه: از مواد غذایی ارگانیک استفاده کنید و میوه و سبزی را خوب بشویید |
غذاهای سرشار از پتاسیم مثل موز، سیبزمینی، اسفناج و زردآلو برای تنظیم مایعات بدن، ازجمله گوش داخلی. | نمک سدیم جایگزین: نمک پتاسیم یا سایر طعمدهندهها |
چه زمانی باید برای درمان سنگینی گوش سالمندان به پزشک مراجعه کرد؟
درصورت کاهش سریع و ناگهانی شنوایی، بهویژه در یک گوش، باید فوراً سالمند را به اورژانس برسانید.
درصورت همراه شدن سنگینی گوش با علائمی مانند گوشدرد و ترشح از گوش، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
اگر سالمند، در شنیدن صداهای زیر یا صداهای پسزمینه مشکل دارد؛ زندگی او به دلیل کمشنوایی با اختلال مواجه شده است یا کمشنوایی او تشدید شده است، به متخصص گوش و حلق و بینی یا کارشناس شنواییسنجی مراجعه کنید.
پیرگوشی، یک فرایند تدریجی است. برای جلوگیری یا مدیریت صحیح آن، انجام منظم معاینات شنواییسنجی، ضرورت دارد.
بیشتر بخوانید: درمان عدم تعادل سالمندان

خدمات پناه
تشخیص و درمان بیماریهایی مانند مشکلات قلبی-عروقی، کنترل مشکلاتی مانند دیابت و فشارخون، ورزش منظم، رژیم غذایی مناسب و شنواییسنجی منظم، نقش زیادی در پیشگیری از سنگینی گوش سالمندان دارند.
شما میتوانید با ثبتنام در سایت پناه و تکمیل فرم تاریخچه پزشکی بیمار، از خدمات ویزیت آنلاین یا ویزیت در منزل برای تشخیص و درمان بیماریهای زمینهای و قطع مصرف یا تغییر دوز داروهای اثرگذار بر شنوایی، خدمات مراقبت خانگی توسط پرستاران حاذق و انجام شنواییسنجی در منزل سالمند بهرهمند شوید.
همچنین، میتوانید از طریق مشاوره آنلاین با متخصص تغذیه، رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از سنگینی گوش سالمندان را دریافت کنید. متخصصان فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی نیز میتوانند با حضور در منزل، علاوهبر بهبود تواناییهای حرکتی، برنامه ورزشی مناسب سالمند را تنظیم کنند و توصیههایی برای ایمنسازی محیط زندگی سالمندان کمشنوا ارائه دهند.
استفاده از سمعک برای اصلاح کمشنوایی میتواند عوارض منفی آن را تا حد زیادی کاهش دهد. توجه داشته باشید که در سایت پناه، امکان تهیه سمعک برای سالمند شما فراهم شده است.
سخن پایانی
کمشنوایی بر ارتباطات و توانایی عملکردی سالمندان تأثیر میگذارد و بهشدت با کاهش کیفیت زندگی، زوال شناختی و افسردگی در این عزیزان مرتبط است، پس اگر علائم کمشنوایی را در خود یا یکی از اعضای خانواده مشاهده کردید، تعلل نکنید و همین حالا برای درمان اقدام کنید. در این مقاله، عوامل، عوارض و علائم سنگینی گوش در سالمندان را بررسی کردیم و به بیان روشهای پیشگیری و درمان سنگینی گوش سالمندان پرداختیم.
روشهای مختلف درمان سنگینی گوش سالمندان، کدامند؟
برخی از انواع کمشنوایی را میتوان با جراحی یا کاشت حلزون درمان کرد و برخی دیگر با تجویز سمک یا حذف جرم گوش، درمان میشوند.
چه عواملی باعث سنگینی گوش در سالمندان میشوند؟
صدای بلند، افزایش سن، برخی بیماریها مانند دیابت یا فشارخون و تغییرات ژنتیکی، برخی از مهمترین عواملی هستند که میتوانند در ایجاد سنگینی گوش نقش داشته باشند
چه تغییراتی در تغذیه برای درمان سنگینی گوش سالمندان، مفید هستند؟
کمبود مواد مُغذّی مانند ویتامین ب۱۲ و اسید فولیک، امگا ۳ و ویتامین آ میتواند شنوایی را کاهش دهد و مصرف این مواد غذایی میتواند شنوایی را بهبود دهد.