درمان پارکینسون در سالمندان؛ علائم پارکینسون و راهکارهای درمان آن

درمان پارکینسون در سالمندان، بر شناسایی علائم بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن‌ها با هدف حفظ کیفیت زندگی سالمندان متمرکز است. بیماری پارکینسون بر بسیاری از سیستم‌های بدن تأثیر می‌گذارد و باعث خم‌شدن قامت، ازدست‌دادن تعادل، تبدیل راه‌رفتن به نوعی دویدن آرام و بسیاری علائم حرکتی دیگر می‌شود. در مراحل پیشرفته بیماری، علائم غیرحرکتی، مانند اختلالات خواب، افسردگی و اختلالات شناختی نیز ظاهر می‌شوند که بسیار چالش‌برانگیزتر و ناتوان‌کننده‌ترند. با این وجود اکثر مبتلایان پارکینسون، می‌توانند با اتخاذ راهکارهای مناسب، عمری طولانی و باکیفیت داشته باشند.

در این مقاله، به بیان عوامل ابتلا به پارکینسون و علائم حرکتی و غیرحرکتی آن خواهیم پرداخت و در ادامه، روش‌های پیشگیری و نحوه مراقبت از سالمندان مبتلابه این بیماری را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

پارکینسون چیست و چگونه سالمندان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟

بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease)، یک اختلال پیش‌رونده و تخریب‌کننده دستگاه عصبی است که عمدتاً بر نورون‌های تولیدکننده دوپامین در ناحیه خاصی از مغز، به نام توده سیاه تأثیر می‌گذارد و باعث مختل شدن سیستم حرکتی بدن و ظهور علائم حرکتی، مثل لرزش، سفتی عضلات و کُندی حرکات، می‌شود. با پیشرفت بیماری، علائم غیرحرکتی مانند افسردگی نیز ظاهر می‌شوند که اغلب تأثیر بیشتری بر زندگی سالمندان دارند؛ اما متأسفانه، معمولاً تشخیص و درمان آن‌ها نادیده گرفته می‌شود. پارکینسون کشنده نیست، اما می‌تواند منجربه عوارض تهدیدکننده زندگی شود.

با افزایش سن، احتمال ابتلا به پارکینسون افزایش می‌یابد. میانگین سنی آغاز پارکینسون، ۷۰ سال است و مردان، بیش‌از زنان دچار آن می‌شوند. براساس وبسایت خبرگزاری تسنیم (فروردین ۱۴۰۲)، به‌نقل از دکتر میرمحمدی، نایب‌رئیس انجمن پارکینسون ایران، ابتلا به پارکینسون، طی دهه‌های گذشته رشد فزاینده‌ داشته است. از هر ۱۰۰۰ فرد بالای۶۰ سال در دنیا، ۱۰ نفر و در ایران، ۱۴ نفر دچار پارکینسون هستند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۰، تعداد مبتلایان دو برابر شود. انجمن بین‌المللی پارکینسون و اختلالات حرکتی، ۱۱ آوریل را روز جهانی آگاهی از پارکینسون نامیده است.

تفاوت بیماری پارکینسون و پارکینسونیسم

بیماری پارکینسون، زیرمجموعه پارکینسونیسم است. انواع پارکینسونیسم عبارتند از:

پارکینسونیسم	توضیح	ظهور علائم	لِوُودُوپا
بیماری پارکینسون	اختلال مغزی پیش‌رونده	پیشرفت تدریجی علائم	مؤثر
پارکینسونیسم آتیپیک	مجموعه‌ای از اختلالات مغزی پیش‌رونده با علائم مشابه پارکینسون (مثلاً زوال عقل اجسام لِوی)	شدت علائم از لحظه ظهور و پیشرفت سریع آن‌ها	بی‌اثر یا اثر ناچیز
پارکینسونیسم ثانویه	شرایط غیرپیش‌رونده مشابه پارکینسون (پارکینسونیسم ناشی‌از دارو؛ هیدروسفالی با فشار طبیعی یا سکته مغزی)	رفع علائم با درمان مشکل زمینه‌ای	بی‌اثر

چه تغییراتی در مغز، باعث علائم حرکتی پارکینسون می‌شوند؟

مجموعه علائم، چگونگی و میزان پیشرفت پارکینسون، به میزان کاهش دوپامین در مغز ربط دارد. دوپامین، یک پیام‌رسان عصبی و مسئول کنترل حرکت، پاسخ‌های احساسی و احساس لذت و درد است. در افراد مبتلابه پارکینسون، نورون‌های سازنده دوپامین در توده سیاه مغز، دچار اختلال می‌شوند. علائم حرکتی زمانی ظاهر می‌شوند که ۶۰ تا ۸۰ درصد این نورون‌ها ازبین بروند.

علل پارکینسون در سالمندان

علت ابتلا به پارکینسون تا حد زیادی ناشناخته است، اما دانشمندان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ذیل، باعث ایجاد آن می‌شود:

• عوامل ژنتیکی: در ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد ابتلا به پارکینسون نقش دارند. اگر یکی از خویشاوندان درجه یک فرد، به پارکینسون مبتلا باشد، احتمال ابتلای او بیشتر می‌شود. اما لزوماً هرکسی که ژن‌ بیماری را دارد، به آن مبتلا نمی‌شود.
• عوامل محیطی: با ایجاد تغییرات بیولوژیکی، سالمندان را مستعد ابتلا به پارکینسون می‌کنند:
  • آسیب به سر؛
  • محل سکونت: مثلاً در شهرهای صنعتی، شیوع آن بیشتر است.
  • شغل: در برخی مشاغل مثل کشاورزی و کارهای ساختمانی، موارد ابتلا به پارکینسون بیشترند.
  • قرارگرفتن طولانی‌مدت درمعرض فلزات، حلال‌ها، آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها

نقش سبک زندگی در پیشگیری از پارکینسون

راه‌حلی برای پیشگیری قطعی از پارکینسون وجود ندارد؛ اما اصلاح سبک‌زندگی، می‌تواند تا حدی احتمال ابتلا به آن را کاهش دهد.

• مصرف الکل و محرک‌های روانی (مثل آمفتامین و کوکائین) احتمال ابتلا به پارکینسون را افزایش می‌دهد.

• برخی داروهای ضدروان‌پریشی و ضدتهوع، احتمال ابتلا به پارکینسون را افزایش و برخی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن و داروهای ضدکلسترول مثل استاتین‌ها این احتمال را کاهش می‌دهند.

• ورزش منظم: ورزش‌های ایروبیک، ازجمله پیاده‌روی، احتمال ابتلا به پارکینسون را کاهش می‌دهند و نقش موثری در درمان پارکینسون در سالمندان دارند.

• رژیم غذایی سالم و متعادل: میوه‌ها، سبزیجات، انواع گوشت بدون چربی، روغن‌های مفید، مثل روغن زیتون، ماهی چرب و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید. آفتاب‌گرفتن را فراموش نکنید!

• مصرف روزانه قهوه و چای: براساس برخی تحقیقات، کافئین می‌تواند احتمال ابتلا به پارکینسون را کاهش دهد.

• فعالیت ذهنی و اجتماعی: احتمال ابتلا به پارکینسون و به‌ویژه علائمی مثل افسردگی و زوال شناختی را کاهش می‌دهد.

• مدیریت استرس: استرس خود را با استفاده از تکنیک‌های آرامش، مثل مدیتیشن و تکنیک‌های تن‌آرامی کاهش دهید.

• جلوگیری از ضربه به سر

• دوری از مواد شیمیایی خطرناک

علائم اولیه پارکینسون در سالمندان

علائم پارکینسون، طی سال‌ها به‌کندی ایجاد می‌شوند و به‌دلیل تفاوت سطح دوپامین مغز، نحوه پیشرفت آن‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است. معمولاً علائم، ابتدا فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کنند و احتمالاً با پیشرفت بیماری، به طرف دیگر گسترش می‌یابند. اما تقریباً همیشه، در سمتی که اول گرفتار شده، علائم شدیدترند.

علائم اولیه پارکینسون، عبارتند از:

• لرزش، عمدتاً درحالت استراحت؛
• کُندی حرکات (برَدی‌کنزی) و کاهش حرکات (هیپوکینزی)؛
• سفتی عضلات (سفت، دردناک و انعطاف‌ناپذیرشدن عضلات) و کاهش دامنه حرکات، به‌ویژه در بازوها.

معمولاً از این سه علامت، برای تشخیص پارکینسون استفاده می‌شود. اگر سالمند، کُندی حرکت را همراه با یکی از دو علامت لرزش یا سفتی عضلات داشته باشد، برای او تشخیص پارکینسون داده می‌شود. البته علائم در همه افراد یکسان نیستند؛ به‌عنوان مثال، حدود نیمی از مبتلایان پارکینسون، هرگز دچار لرزش نمی‌شوند.

چالش‌برانگیزترین علامت حرکتی پارکینسون، بی‌ثباتی وضعیتی (مشکل در حفظ تعادل) است که به‌واسطه ۳ علامت اولیه ذکرشده ایجاد می‌شود و دو مؤلفه دارد:

• اختلال وضعیتی: تنه به جلو خم می‌شود؛ دست‌ها به تنه می‌چسبند و آرنج و مچ دست‌ها (و گاهی مفصل لگن و زانو) حالت خمیده پیدا می‌کنند.
• اختلال تعادل: به‌دلیل خم‌شدن تنه، مرکز ثقل بدن کمی جلوتر می‌رود و با برهم‌خوردن تعادل، احتمال زمین‌خوردن بیشتر می‌شود.

برخی علائم غیرحرکتی، مانند افسردگی، اختلالات خواب، یبوست، اُفت فشارخون هنگام برخاستن ناگهانی و ازدست‌دادن حس بویایی نیز ممکن است سال‌ها پیش‌از تشخیص پارکینسون وجود داشته باشند.

علائم حرکتی ثانویه پارکینسون

با پیشرفت بیماری، علائم حرکتی ثانویه (ناشی‌از ۳ علامت اولیه) ظاهر می‌شوند؛ ازجمله:

• اختلال در راه‌رفتن:
• گام‌های کوتاه و کشیدن پا بر زمین و کاهش حرکت نوسانی دست‌ها هنگام راه رفتن.
  • تُندپیمایی: فرد ابتدا قدم‌های کوتاه و آهسته برمی‌دارد؛ اما به‌تدریج، برای حفظ مرکز ثقل بدن (که با خم‌شدن غیرارادی تنه، جلوتر از معمول، قرار گرفته) دربین پاها، سرعت حرکتش زیاد می‌شود. فرد نمی‌تواند هنگام رسیدن به موانع، پای خود را بالا ببرد یا متوقف شود. بنابراین، خطر زمین‌خوردن افزایش می‌یابد.
  • یخ‌زدگی: احساس میخکوب‌شدن، به ویژه هنگام آغاز راه‌رفتن، چرخش و تغییر مسیر یا عبور از درها یا سایر معابر باریک، می‌تواند خطر زمین‌خوردن را افزایش دهد.
• مشکل هنگام پهلوبه‌پهلوشدن در رختخواب یا برخاستن از رختخواب یا مبل راحتی
• گرفتگی، پیچش یا سفت‌شدن مداوم یا مکرر عضلات (دیستونی) و حرکات انقباضیِ غیرارادی مکرر در صورت، بازوها، پاها یا تنه (دیس‌کنزی)
• صورت ماسک‌شکل و بی‌حرکت (هیپومیمی) و خیرگی (کاهش سرعت‌پلک‌زدن): ناشی‌از سفتی عضلات و کُندی‌حرکات.
• گفتارفلجی یا اختلال گفتاری ناشی‌از ضعف عضلانی (دیس‌آرتری): لطیف یا ظریف‌شدن صدا (گاهی گرفتگی صدا و نامفهوم‌بودن کلمات) به‌دلیل ناهماهنگی سیستم اسکلتی-عضلانی در عضلات مرتبط با صدا (هیپوفونی)
• مشکلات بلع (دیسفاژی) و جویدن در مراحل پیشرفته بیماری که می‌تواند با جمع‌شدن غذا یا بزاق در دهان، سبب خفگی یا آبریزش دهان شود.
• ریزنویسی (میکروگرافی): دست‌خط ریز و به‌هم‌ریخته، به‌دلیل کُندی حرکات

علائم غیرحرکتی پارکینسون

پارکینسون بیشتر با علائم حرکتی شناخته می‌شود، اما علائم غیرحرکتی، می‌توانند برای سالمندان، دردسرسازتر و ناتوان‌کننده‌تر باشند و شناسایی و مدیریت آن‌ها بسیار مهم است. با پیشرفت بیماری، علائم غیرحرکتی زیر ظاهر می‌شوند:

• اختلالات روانشناختی: تحریک‌پذیری، افسردگی، اضطراب و بی‌تفاوتی که تاحد زیادی قابل درمان هستند.
• مشکلات فیزیولوژیک: یبوست، حالت تهوع و نفخ، تکرر یا بی‌اختیاری ادرار، خستگی، اُفت فشار خون ارتواستاتیک (هنگام برخاستن ناگهانی) که باعث احساس سرگیجه و گاهی غش‌کردن می‌شود، درد، کاهش یا افزایش وزن.
• اختلالات خواب: بیدارشدن مکرر از خواب شبانه و خواب‌آلودگی روزانه، کابوس‌دیدن، مشکلات تنفسی در خواب.
• اختلال کنترل تکانه: ناتوانی در کنترل تمایل به اقدامات خطرناک (مانند قمار، خرید افراطی، پرخوری اجباری).
• اختلال حواس (به‌ویژه ازدست‌دادن بویایی)
• اختلالات شناختی: زوال عقل و آلزایمر، توهم، هذیان‌گویی، اختلال حافظه، تکلّم، تفکر و تمرکز. این مشکلات، با مصرف دارو به‌میزان محدودی بهبود می‌یابند.

بیشتر بخوانید: درمان زوال عقل در سالمندان

مراحل پنجگانه بیماری پارکینسون

براساس تقسیم‌بندی انجام‌شده توسط هوئن و یار (۱۹۶۷)، بیماری پارکینسون ۵ مرحله دارد که در شکل زیر می‌توانید آن را به صورت گام‌به‌گام مشاهده کنید.

نحوه تشخیص پارکینسون در سالمندان

تشخیص و درمان پارکینسون در سالمندان، به‌ویژه در مراحل اولیه دشوار و طولانی است. اغلب، ابتدا یک متخصص داخلی آن را تشخیص داده و سالمند را به متخصص مغز و اعصاب با تخصص اختلال حرکتی ارجاع می‌دهد. معمولاً تشخیص، براساس سوابق پزشکی، علائم و معاینه فیزیکی و عصبی انجام می‌شود. شاید برای تأیید تشخیص و بررسی وجود بیماری‌هایی با علائم مشابه، اقدامات ذیل انجام شوند:

• آزمایش خون؛
• اِم‌آر‌آی؛
• آزمایش ژنتیک (درصورت وجود سابقه فامیلی)؛
• آزمایش آلفا-سینوکلئین، با نمونه‌برداری از پوست یا مایع نخاعی؛
• تجویز دوره کوتاهی از داروهای پارکینسون، برای بررسی تغییرات علائم سالمند و حذف سایر گزینه‌های پارکینسونیسم؛
• اسکن دوپامین مغز (دات‌اسکن).

آیا درمان قطعی برای پارکینسون وجود دارد؟

متأسفانه، راه قطعی برای درمان پارکینسون در سالمندان وجود ندارد. شیوه درمان پارکینسون در سالمندان، براساس علائم فرد تعیین می‌شود و بر مدیریت و کنترل علائم و جلوگیری از پیشرفت آن‌ها متمرکز است. راهکارهای اصلی درمانی عبارتند از:

• دارودرمانی؛
• جراحی در مواردی که دارو پاسخگو نباشد؛
• توانبخشی (فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی).

راهکارهای دارویی برای درمان پارکینسون در سالمندان

داروهای زیادی برای درمان علائم پارکینسون وجود دارد که بیشتر آن‌ها به‌نوعی با دوپامین مرتبطند (داروهای دوپامینرژیک) و به کاهش سفتی عضلات، بهبود سرعت، هماهنگی حرکت و کاهش لرزش کمک می‌کنند. بهتر است مصرف داروهای ضدپارکینسون، از دوز کم شروع شود و به‌تدریج، افزایش یابد. تنها راه بهره‌مندی از خواص داروها، پایبندی به برنامه پیچیده مصرف روزانه آن‌هاست.

• داروهای پیش‌ساز دوپامین: اولین و قوی‌ترین دارو برای مدیریت علائم حرکتی پارکینسون در سالمندان، لِوُدوُوپا است که در مغز به دوپامین تبدیل می‌شود. لِوُدوُوپا به‌تنهایی باعث حالت تهوع و استفراغ شود، اما در ترکیب با کاربیدوپا، این عارضه را ندارد. عارضه افزایش دیس‌کنزی و دوره‌های خاموش نیز با تنظیم دوز دارو رفع می‌شود.
  دوره خاموش، به زمان‌هایی درطول روز گفته می‌شود که تأثیر داروها تمام می‌شود و شدت علائم بیماری افزایش می‌یابد.
  مصرف لِوُودُوپا همراه غذا، باعث کاهش حالت تهوع می‌شود؛ اما بهتر است این دارو با فاصله یک ساعت از غذاهای حاوی پروتئین و چربی مصرف شود.
• آگونیست‌های گیرنده دوپامین (پرامیپکسول و روپینیرول، آپومورفین، بروموکریپتین، کابرگولین): عملکرد دوپامین را تقلید می‌کنند. کارآیی و عوارض آن‌ها کمتر از لِوُودُوپاست. در گذشته، درکنار لِوُودُوپا تجویز می‌شدند؛ اما حالا به‌عنوان گزینه اول درمان پارکینسون در سالمندان و برای تأخیر درمان با لِوُودُوپا استفاده می‌شوند.
• مهارکننده‌های منوآمین‌اُکسیداز B (سلژیلین): به افزایش سطح دوپامین مغز کمک می‌کنند. در مراحل اولیه بیماری، به‌تنهایی، برای بهبود علائم حرکتی و در مراحل پیشرفته، همراه با لِوُودُوپا برای کاهش دوره‌های خاموش تجویز می‌شوند.
• آنتی‌کولینرژیک‌ها (تری‌هگزیفنیدیل، بنزتروپین، بی‌پریدین، پروسیکلیدین): با افزایش فعالیت دوپامین، لرزش، دیستونی و آبریزش‌ دهان را کاهش می‌دهند. به‌دلیل عوارض شناختی، بهتر است در سالمندان بالای ۷۰ سال استفاده نشوند.
• مهارکننده‌های کاتکول‌اُمتیل‌ترانسفراز (انتاکاپون): به افزایش ماندگاری درمان با لِوُودُوپا و کاهش دوره‌های خاموش کمک می‌کنند.
• آمانتادین: در مراحل اولیه بیماری، به‌تنهایی برای بهبود لرزش و در مراحل پیشرفته، با ترکیب لِوُودُوپا و کاربیدوپا برای بهبود دیس‌کنزی تجویز می‌شود.

اخیراً داروهای جدیدی به‌نام آنتاگونیست‌های آدنوزین A2A (ایسترادفیلین) معرفی شده‌اند که کمک می‌کنند دوپامین بیشتری آزاد شود. این دارو هنوز وارد ایران نشده است.

حتما در انتخاب داروهای پارکینسون به نکات زیر توجه داشته باشید:

• داروهای پارکینسون، با برخی غذاها، داروها و مکمل‌ها تداخل دارند. درباره مصرف هر ماده غذایی جدید، ویتامین و داروی گیاهی، با پزشک مشورت کنید.
• نوع دارو براساس علائم سالمند، سایر بیماری‌ها و داروهای مصرفی برای آن‌ها و سن فرد تعیین می‌شود. دوز دارو نیز براساس نیاز فرد و متابولیسم بدن او مشخص می‌شود. هرگز بدون دستور پزشک، تغییری در نوع داروها، شکل دارویی مورد استفاده و دوز مصرفی ندهید.

داروهای پارکینسون، علاوه‌بر قرص و کپسول، اشکال دیگری نیز دارند.

• داروی استنشاقی: برای دوره‌های خاموش تجویز می‌شود.
• ژل تزریقی: در مراحل پیشرفته بیماری، برای حفظ سطح دارو در بدن به‌کار می‌رود. در شیوه جراحی کم‌تهاجمیِ دوئُوپا، یک لوله تغذیه داخل روده کوچک قرار می‌گیرد تا ژل لِوُودُوپا، درطول روز و به‌طور پیوسته وارد بدن بیمار شود.

جراحی برای درمان پارکینسون در سالمندان

جراحی تحریک عمقی مغز (بدون بیهوشی)، در مراحل پیشرفته بیماری که اثرگذاری داروها کاهش و میزان دیس‌کنزی و دوره‌های خاموش افزایش می‌یابد، انجام می‌شود. در این شیوه، یک الکترود در عمق مغز قرار می‌گیرد و به دستگاهی که زیر پوست قفسه سینه قرار گرفته، متصل می‌شود. این دستگاه با ارسال پالس‌های الکتریکی، ناحیه‌ای از مغز را که کنترل حرکت را برعهده دارد، تحریک می‌کند. انجام این جراحی، صرفاً برای بیمارانی مناسب است که از حمایت اجتماعی مناسبی برخوردار باشند و مشکلات جدی حافظه، توهم، افسردگی شدید و عدم‌تعادل شدید هنگام راه‌رفتن نداشته باشند.

سایر انواع جراحی

معمولاً از روش‌های جراحی تهاجمی، برای درمان پارکینسون در سالمندان استفاده نمی‌شود؛ اما درصورت لزوم، این روش‌ها می‌توانند علائم خیلی شدید پارکینسون را بهبود دهند. جراحی در یک سمت مغز، به رفع علائم در سمت دیگر بدن کمک می‌کند. درصورت نیاز، می‌توان جراحی را در سمت دیگر مغز تکرار کرد؛ اما جراحی دوطرفه، خطر بروز مشکلات گفتاری و شناختی را افزایش می‌دهد.

• تالاموتومی: برداشتن قسمتی از ناحیه تالاموس مغز؛
• ساب‌تالاموتومی: تخریب ناحیه ساب‌تالاموس مغز؛
• پالیدوتومی: کاهش فعالیت ناحیه گلوبوس پالیدوس مغز با ایجاد اِسکار در قسمت کوچکی از آن.

شیوه جدید درمان پارکینسون

سونوگرافی متمرکز با هدایت اِم‌آرآی (MRgFUS)، یک شیوه جراحی کم‌تهاجمی برای درمان پارکینسون در سالمندان است که به بهبود لرزش کمک می‌کند. در این شیوه، مناطقی از مغز که در ایجاد لرزش نقش دارند، با امواج پرحرارت اولتراسوند و با هدایت اِم‌آرآی سوزانده می‌شوند.

توان‌بخشی و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی سالمندان مبتلابه پارکینسون

توان‌بخشی، عبارت است از مجموعه‌ای از درمان‌ها برای حفظ یا بهبود توانایی انجام فعالیت‌های روزمره زندگی که به افراد مبتلابه پارکینسون کمک می‌کند تا استقلال خود را حفظ کنند. فواید توان‌بخشی عبارتند از:

• کاهش سرعت پیشرفت بیماری؛
• بهبود علائم حرکتی؛
• بهبود عملکرد روزانه؛
• بهبود خلق‌وخو و سلامت روان.

انواع توانبخشی برای درمان پارکینسون، عبارتند از:

• فیزیوتراپی: به سالمند کمک می‌کند تا حد ممکن، حرکات خود را به‌درستی انجام دهد و توانایی حرکتی خود را افزایش دهد. کارکردهای فیزیوتراپی عبارتند از:
  • تدوین برنامه ورزشی و آموزش نحوه انجام تمرینات؛
  • بهبود راه‌رفتن، تعادل یا وضعیت بدن؛
  • رفع ترس از سقوط و آموزش نحوه پیشگیری از زمین‌خوردن؛
  • درمان درد.
• کاردرمانی: به افراد مبتلابه پارکینسون کمک می‌کند تا حد ممکن، مستقل بمانند. کارکردهای کاردرمانی، عبارتند از:
  • یافتن شیوه‌های لذتبخش برای بهبود علائم حرکتی. مثلاً کسی که به بچه‌ها علاقمند است، می‌تواند از قصه‌خوانی برای بهبود گفتار استفاده کند؛
  • توصیه‌هایی برای اصلاح محیط زندگی و افزایش ایمنی؛ تعیین زمان مناسب استفاده از وسایل کمکی مثل عصا و واکر؛
  • توصیه درباره استفاده از ابزار تطبیقی مثل قلم بزرگ‌تر برای اصلاح دستخط و قاشق، لیوان و بشقاب سنگین‌تر، برای کمک به کنترل لرزش هنگام غذاخوردن، استفاده از غذاهایی مثل لقمه‌های کوچک که خوردنشان راحت‌تر است و استفاده از لباس‌های بدون دکمه که پوشیدنشان راحت‌تر است؛
  • توصیه‌هایی برای تمرین‌دادن و بهبود عملکرد دست و پا (مثل باغبانی و گلدوزی).
• گفتاردرمانی: متخصص گفتاردرمانی، با ارزیابی گفتار، صدا، مهارت‌های ارتباطی، عملکرد بلع و عملکرد حافظه و تفکر، یک برنامه درمانی برای رفع نیازهای فرد تدوین می‌کند.

افزایش ایمنی محیط زندگی

علائم پارکینسون، بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذارند. عدم‌تعادل، یخ‌زدگی، اختلال گام‌برداشتن و اختلال بینایی (مثل دوبینی ناشی‌از ضعف عضلات)، باعث افزایش احتمال زمین‌خوردن می‌شوند. بنابراین اصلاح محیط زندگی، برای جلوگیری از آسیب ضروری است.

• فراهم‌کردن امکان دسترسی به تلفن یا سایر ابزارهای ارتباطی برای مواقع ضروری، در همه ‌جای خانه؛
• خلوت‌کردن مسیرهای عبور (خصوصاً راه‌پله) و حذف چیزهایی مثل فرش‌های سبک و میزهای عسلی؛
• نصب میله دستگیره در راهروها و راه‌پله؛
• نصب نوار شبرنگ روی پله اول و آخر تا راحت تشخیص داده شوند؛
• عریض‌تر کردن راهروها، درها و همه معابر؛
• نصب صندلی بالابر یا سطح شیبدار برای پله‌ها؛
• داشتن یک عصا یا واکر کمکی در پایین پله‌ها برای بیرون خانه؛
• استفاده از پوشش ضدلغزش در همه‌جای خانه؛
• استفاده از صندلی‌های ثابت، دارای تکیه‌گاه، دسته‌دار و با ارتفاع مناسب؛
• نصب چراغ‌خواب در تمام مسیر دستشویی و آشپزخانه؛
• تغییراتی برای دسترسی آسان و استفاده از واکر یا ویلچر؛
• تثبیت سیم‌های برق روی دیوار؛
• تجهیز خانه به آلارم‌های دود و گاز؛
• استفاده از تخت‌خواب با ارتفاع مناسب و نصب میله محافظ؛
• در صورت لزوم، قراردادن یک توالت سیار کنار تختخواب؛
• استفاده از پارچه‌های سُر (ساتن و پارچه‌های مشابه) برای لباس‌خواب و ملحفه‌ها. این پارچه‌ها به سالمند کمک می‌کنند تا راحت‌تر در رختخواب، جابه‌جا شود؛
• نصب میله دستگیره در نزدیکی توالت و دوش؛
• نصب توالت فرنگی دارای نشیمنگاه بلند، تکیه‌گاه و دسته؛
• قراردادن صندلی مخصوص حمام در نزدیکی دوش و روشویی؛
• تمیز، مرتب و خشک نگه‌داشتن کف توالت و حمام؛
• نصب کابینت‌های آشپزخانه با دستگیره‌های میله‌ای و کشوهای زیاد در جاهای دردسترس؛

ورزش و درمان پارکینسون در سالمندان

ورزش برای حفظ کیفیت زندگی سالمندان مبتلابه پارکینسون به‌اندازه دارو مهم است و می‌تواند علائم حرکتی، ازجمله عدم‌تعادل و مشکلات گام‌برداشتن را تا حد زیادی بهبود دهد.

نوع، مدت، شدت و دامنه حرکتی نرمش‌ها را با مشورت پزشک تعیین کنید. هنگام انجام حرکات، به توانایی بدن خود توجه داشته باشید و تا جایی حرکات را ادامه دهید که درد نداشته باشید. البته بهتر است اگر علائم شدیدی مثل عدم‌تعادل، یخ‌زدگی و اُفت فشارخون دارید، تنها ورزش نکنید.

بهترین انواع ورزش برای کمک به درمان پارکینسون در سالمندان، عبارتند از:

• ورزش هوازی: ۳ روز در هفته؛ هربار۳۰ دقیقه ورزش متوسط ​​تا شدید (مانند پیاده‌روی سریع، شنا، ایروبیک)؛

• ورزش قدرتی: ۲ تا ۳ روز غیرمتوالی در هفته؛ هربار ۳۰ دقیقه؛ نرمش‌های هر گروه عضلانی، ۱۰ تا ۱۵ تکرار. افزایش شدت ورزش با وزنه ​​یا وزن بدن توصیه می‌شود؛

• ورزش تعادلی: ۲ تا ۳ روز در هفته، درطول روز (مانند گام‌برداشتن در جهات مختلف، انداختن وزن بدن روی پاها به تناوب و به سمت جلو و عقب، نرمش تعادلی، تای‌چی)؛

• ورزش کششی: بیشتر از ۲ تا ۳ روز در هفته، درطول روز (مانند حرکات یوگا به‌همراه تنفس عمیق و نرمش‌های کششی)؛

• نرمش‌های دست: برای بهبود لرزش دست و تقویت مهارت‌های حرکتی لازم برای فعالیت‌های روزانه؛

شیوه‌های جایگزین و کمکی برای درمان پارکینسون در سالمندان

افراد مبتلابه پارکینسون، می‌توانند از درمان‌های مکمل، برای بهبود علائمی مثل درد، خستگی و افسردگی بهره ببرند.

• ماساژدرمانی و طب سوزنی برای کاهش تنش عضلانی؛
• خودهیپنوتیزم، مدیتیشن و تکنیک‌های تن‌آرامی برای کاهش درد، استرس، تپش قلب و فشارخون؛
• مکمل‌ها و داروهای گیاهی برای بهبود علائم پارکینسون.

ویتامین‌ها و داروهای گیاهی (به‌ویژه گل راعی) ممکن است با اکثر داروهای ضدپارکینسون تداخل داشته باشند و بهتر است بدون مشورت پزشک مصرف نشوند.

مکمل‌ها	گیاهان دارویی
ویتامین C، E، D، B12، B9	زنجبیل
کلسیم	بابونه
امگا۳	سنبل‌الطیب
کُوآنزیم کیو۱۰	نعنا فلفلی
کراتین	خارمریم
پلی‌فنل‌های چای سبز	گل راعی (علف چای)

به‌طورکلی بهتر است سالمندان مبتلابه پارکینسون، علاوه‌بر مصرف آب فراوان، از رژیم غذایی مدیترانه‌ای (میوه و سبزیجات فراوان، حبوبات و غلات کامل، ماهی‌های چرب، کمی روغن زیتون و گاهی آجیل) استفاده کنند. مصرف روزانه قهوه هم توصیه شده است. رژیم غذایی مناسب، می‌تواند به سلامت مغز و سیستم عصبی کمک کند.

غذاهای مفید برای مغز
غذاهای محافظ اعصاب	انواع آجیل	گردو، پسته، بادام هندی، بادام
	ادویه‌ها	زردچوبه، دارچین
غذاهای ضد التهاب	چربی‌های مفید	روغن نارگیل، روغن زیتون
	ماهی‌های چرب	سالمون، تن‌ماهی
	سبزیجات با برگ سبز تیره	کلم‌پیچ، اسفناج، کرفس
	فرآورده‌های سویا	شیرسویا، توفو
	ادویه‌ها	رزماری
آنتی‌اکسیدان‌ها	میوه‌های بنفش و قرمز	زغال‌اخته و انواع تمشک
	چای سبز (۳ فنجان در روز)	هم محافظ عصبی، هم ضد التهاب و هم آنتی‌اکسیدان

همچنین، غذا می‌تواند نقش مهمی در مدیریت روزمره علائم پارکینسون و کارایی داروها داشته باشد.

غذاهای بهبوددهنده علائم پارکینسون
مشکلات گوارشی مثل یبوست	میوه‌ها و سبزیجات	کیوی، سیب، آلو، خرما، انجیر، توت، تربچه، کرفس
	حبوبات، غلات کامل و آجیل	انواع لوبیا، نخود، نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، بادام
	محصولات پروبیوتیک	ماست
	آب فراوان	درصورت بی‌اختیاری ادرار، آب را از میوه‌ها و سبزیجات آبدار مثل گوجه‌فرنگی، خیار، کرفس و مرکبات تأمین کنید.
کاهش اشتها و وزن	غذاهای پرکالری	آجیل
	چربی‌های سالم	نارگیل، آووکادو
	غذاهای محرک اشتها	برگ چغندر، غذای پرادویه و تند
غذاهای تشدیدکننده علائم پارکینسون یا کاهش‌دهنده اثر داروها
خستگی، اختلالات خواب و سایر علائم	شکر	صبح‌ها باعث انرژی کاذب و پس‌از مدتی خستگی می‌شود. عصرها باعث بی‌خوابی می‌شود. اثرات التهابی دارد.
	سرخ‌کردنی و غذای چرب	چربی‌های غیرمفید، اثرات التهابی دارند
	الکل	باعث کاهش تعادل می‌شود و با داروها تداخل دارد
فشار خون	نمک
کاهش اثر کاربیدوپا / لِوُودُوپا	غذاهای پروتئینی	انواع گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات
	غذاهای چرب	خامه، انواع روغن غیرمفید، سرخ‌کردنی

حفظ سلامت عاطفی و روانی

علاوه‌بر ورزش و دارو، حفظ سلامت عاطفی سالمندان مبتلابه پارکینسون، برای بهبود کیفیت زندگی ضروری است. پارکینسون می‌تواند بار احساسی زیادی برای سالمند و اطرافیان او به‌همراه داشته باشد. پذیرش و هدایت صحیح احساساتی مثل خشم، غم، یا حتی انکار مهم است. استرس می‌تواند علائم پارکینسون را تشدید کند. تمرکز بر نقاط قوت و هرآنچه که در کنترل فرد است، ساده‌سازی فعالیت‌های روزانه، ایجاد روابط مراقبتی، گفتگو درباره نگرانی‌ها و تقویت رفتارهای سالم، می‌تواند به سالمند کمک کند تا بهتر با چالش‌های پارکینسون کنار بیایید.

درصورت نیاز، شرکت در جلسات مشاوره و روان‌درمانی، می‌تواند به سالمند کمک کند تا با پرورش اعتماد به‌نفس و افزایش پذیرش، راحت‌تر مراحل بیماری را پشت سر بگذارد.

نقش خانواده در درمان پارکینسون در سالمندان

داشتن شبکه حمایتی مناسب برای درمان پارکینسون در سالمندان، اهمیت زیادی دارد. مهم است که سالمندان، بتوانند احساسات و نیازهای خود را با افراد مورد اعتماد درمیان بگذارند. همچنین با پیشرفت بیماری، نیاز سالمندان به دریافت کمک برای انجام فعالیت‌های روزمره بیشتر می‌شود.

مراقبین بهتر است به توصیه‌های ذیل توجه داشته باشند:

• افزایش اطلاعات درباره پارکینسون و مراکز درمانی مربوطه؛
• کمک به سالمند در انجام کارها (با خواست خودش)؛
• اجتناب از کمک بیش‌ازحد و ازبین‌بردن استقلال سالمند؛
• اصلاح و افزایش ایمنی محیط زندگی و فراهم کردن ابزار تطبیقی و تهیه غذاهای متناسب با نیاز و علائم سالمند (مثل یبوست و مشکلات بلع)؛
• تشویق سالمند به حفظ سلامت جسمانی با تغذیه مناسب، ورزش و کنترل وزن؛
• حمایت عاطفی از سالمند با گوش دادن فعالانه، به‌رسمیت شناختن احساساتش و همراهی و همدلی؛
• شرکت‌دادن سالمند در تصمیم‌گیری، به‌ویژه اگر به خودش مربوط است؛
• تشویق سالمند به حفظ سلامت ذهنی و توانایی‌های شناختی با انجام فعالیت‌های محرک ذهن؛
• یافتن راهی برای انجام فعالیت‌های موردعلاقه سالمند (مثلاً اگر دیگر نمی‌تواند ساز بزند، او را به کنسرت ببرید)؛
• تشویق سالمند به حفظ سلامت روانی با روابط اجتماعی و مدیریت استرس؛
• نظارت بر مصرف صحیح داروها و پایش مرتب تغییرات علائم سالمند؛
• توجه به سلامت جسمی و روحی-روانی خود.
  • درخواست کمک از دیگران؛
  • ادامه فعالیت‌های موردعلاقه و داشتن روابط اجتماعی؛
  • مرخصی گاه‌به‌گاه از وظیفه مراقبت؛
  • استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس؛
  • ورزش و تغذیه مناسب.

چه زمانی باید برای درمان پارکینسون در سالمندان به پزشک مراجعه کنیم؟

لازم است به‌محض مشاهده علائم اولیه (لرزش، کُندی حرکات، سفتی عضلات)، به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. آغاز به‌موقع درمان پارکینسون در سالمندان، می‌تواند پیشرفت علائم را کاهش دهد.

خدمات پناه

درمان پارکینسون بسیار تخصصی است و حتماً باید در مراکز مجهز درمانی انجام شود؛ اما تشخیص به‌موقع و اقدام فوری برای آغاز درمان، می‌توانند باعث شوند سالمند عمر طولانی و زندگی باکیفیتی داشته باشد. ویزیت دوره‌ای توسط پزشکان پناه به‌صورت آنلاین یا در منزل سالمند، می‌تواند نقش مهمی در تشخیص به‌موقع و ارجاع به متخصص مربوطه برای آغاز فوری درمان و مدیریت سلامتی و حفظ عملکرد سالمند در مراحل پیشرفت بیماری داشته باشد.

پارکینسون به‌طور تدریجی بر همه جنبه‌های زندگی سالمند (سلامت جسمی و روحی-روانی، عملکرد حرکتی، گفتار، رفتار و عملکرد شناختی) اثر می‌گذارد. شما می‌توانید با ثبت‌نام در سایت پناه و پُر کردن فرم تاریخچه پزشکی سالمند، از خدمات حرفه‌ای پزشکان و روان‌شناسان پناه در منزل بهره‌مند شوید تا بتوانید عوارض پیشرفت بیماری را به بهترین نحو مدیریت کنید.

پارکینسون به‌تدریج استقلال عملکردی و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره سالمند را کاهش می‌دهد و بار مراقبتی شدیدی را بر اعضای خانواده تحمیل می‌کند. به‌همین دلیل، امکان ارائه خدمات مراقبت در منزل توسط پرستاران حاذق پناه برای شما فراهم شده است.

رعایت رژیم غذایی مناسب، جلوگیری از یبوست، حفظ عملکرد حرکتی، ایمن‌کردن محیط خانه برای جلوگیری از زمین‌خوردن و استفاده از وسایل کمکی حرکتی، نقش ویژه‌ای در کیفیت زندگی و افزایش طول عمر سالمندان مبتلا به پارکینسون دارد.

بنابراین، امکان ویزیت آنلاین توسط متخصصان تغذیه، ویزیت در منزل و کمک به بهبود توانایی حرکتی، تنظیم برنامه ورزشی و ارائه توصیه‌های ایمنی توسط متخصصان فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی و تهیه وسایل کمکی، مانند عصا، واکر، ویلچر و… در سایت پناه برای شما مهیا شده است.

سخن پایانی

پارکینسون یک بیماری پیش‌رونده است که قابل درمان نیست. اما استفاده از دارو، ورزش، مدیریت استرس و تطبیق محیط زندگی با علائم بیماری، می‌تواند به سالمندان کمک کند تا عمر طولانی و زندگی تقریباً عادی داشته باشند. پس اگر علائم پارکینسون را در خود یا عزیزانتان مشاهده کردید، فوراً برای درمان آن اقدام کنید.

منبع +++