درمان پرخوری سالمندان و بررسی علل آن

درمان پرخوری سالمندان، برای حفظ وزن ایده‌آل، سلامت جسمی و عاطفی و استقلال عملکردی این عزیزان که بیش‌از سایرین درمعرض ابتلا به بیماری‌های مزمن و ناتوانی حرکتی هستند، بسیار مهم است. در بسیاری از موارد، پرخوری سالمندان، صرفاً نوعی سبک زندگی یا ناشی از تغییرات فیزیولوژیک دوران سالمندی، مانند برهم خوردن تعادل هورمونی یا عوارض داروهای متعددی است که مصرف می‌کنند. بیماری‌ها و مشکلات پزشکی، مثل زوال عقل و اختلالات روانشناختی، مثل افسردگی و مشکلات عاطفی همراه آن نیز می‌توانند عامل دیگری برای پرخوری سالمندان باشند. اما گاهی پرخوری سالمند، نوعی اختلال جدی روانشناختی است که به آن اختلال خوردن می‌گویند.

درمان این عارضه در سالمندان، می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد؛ اما غیرممکن نیست. در این مقاله، با هم انواع پرخوری و تأثیرات زیان‌باری را که بر سلامتی سالمندان دارند، مرور می‌کنیم. سپس به بررسی عوامل پرخوری می‌پردازیم و در نهایت، راهکارهای پیشگیری و درمان پرخوری کردن سالمندان را بیان کرده و خواهیم گفت که رژیم غذایی مناسب سالمندانِ دچار پرخوری کدام است. با ما همراه باشید.

پرخوری در سالمندان چیست؟

پرخوری (Overeating)، مسأله‌ای نسبتاً شایع است که عواقب زیان‌باری برای سلامت جسمانی، روحی-روانی و عاطفی سالمندان دارد. پرخوری می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی مثل چاقی، دیابت، سوءهاضمه، تضعیف استخوان‌ها و مفاصل و ناراحتی‌های قلبی-عروقی شود و احتمال افسردگی، اضطراب و انزوای سالمند را افزایش دهد.

به گزارش روزنامه اطلاعات در آبان ۱۴۰۲، به‌نقل‌از افشین استوار، رئیس پژوهشگاه غدد دانشگاه تهران، حدود دو سوم افراد بالای ۶۰ سال در ایران، اضافه‌وزن دارند و زنان، دو برابر مردان به این مشکل دچار هستند. به‌گفته وی، ۵۰ درصد موارد ابتلا به دیابت در ایران، ناشی از چاقی هستند. بنابراین، درمان پرخوری سالمندان اهمیت بسیار زیادی دارد.

انواع پرخوری سالمندان کدامند؟

در بسیاری از موارد، سالمندان طبق عادت همیشگی و بدون توجه به کاهش نیاز بدنشان به انرژی غذا می‌خورند. برخی دیگر نیز به‌دلیل تغییرات هورمونی (ازجمله یائسگی یا عدم تعادل هورمون تیروئید) یا افزایش اشتهای ناشی از داروهایی که امکان قطع مصرفشان وجود ندارد، پرخوری می‌کنند. گاهی هم تغییرات فیزیولوژیک ناشی از پیری، باعث می‌شوند سالمندان، طعم غذا را به‌خوبی حس نکنند و برای پیداکردن مزه‌هایی که از گذشته درخاطر دارند، پرخوری کنند. این موضوع، به‌ویژه درباره طعم‌های شیرین و شور صدق می‌کند.

اما مسأله، همیشه به همین سادگی نیست. در بسیاری از موارد، پرخوری سالمندان علل مهم‌تری دارد که ربطی به سبک زندگی و روند پیری، یا حتی ربطی به غذا و لذت غذاخوردن ندارند. برخی از علل پرخوری سالمندان، عبارتند از:

1. سندرم پرخوری شبانه: سالمندانی که اختلالات خواب دارند و درطول شب چندبار بیدار می‌شوند، بیشتر درمعرض ابتلا به این سندرم هستند؛ خصوصاً اگر به‌دلیل مصرف داروی خواب‌آور نیمه‌هوشیار باشند.
2. پرخوری ناشی از زوال عقل: برخی از مبتلایان آلزایمر و زوال عقل فرونتوتمپورال، تغییراتی را در حجم و زمان صرف غذا و علائق غذایی خود تجربه می‌کنند.
3. پرخوری احساسی: گاهی سالمندان به‌دلیل عواطف ناخوشایند یا ابتلا به مشکلات روانشناختی مثل افسردگی پرخوری می‌کنند و سعی دارند احساسات خود را با غذا مدیریت کنند. این نوع پرخوری در سالمندان شایع است.

همچنین، گاهی پرخوری سالمندان ناشی از اختلالات خوردن است که خود این اختلالات، یک بیماری جدی و پیچیده روانشناختی محسوب می‌شوند. این اختلالات عبارتند از:

1. پرخوری عصبی: شامل دوره‌های پرخوری شدید و پس‌از آن، تلاش برای حذف کالری اضافی از بدن با کارهایی مثل بالاآوردن، مصرف مُسهل، رژیم سخت یا ورزش شدید. این نوع پرخوری در سالمندان نادر است، اما درصورت ابتلا، عوارض فوق‌العاده خطرناکی دارد.
2. اختلال پرخوری: شامل دوره‌های پرخوری شدید و بدون کنترل و پس‌از آن، احساس گناه و عذاب‌وجدان شدید.

سندرم پرخوری شبانه

سالمندان مبتلا به سندرم پرخوری شبانه، هربار که از خواب بیدار شوند، احساس گرسنگی کرده و فکر می‌کنند اگر غذا نخورند، دیگر خوابشان نمی‌برد. آن‌ها کنترلی بر غذاخوردن ندارند و معمولاً اضطراب یا افسردگی هم دارند که در شب بدتر می‌شود.

احتمال این نوع پرخوری در سالمندان مبتلا به اختلالات خواب که به‌طور مکرر از خواب بیدار می‌شوند (خصوصاً اگر به‌دلیل مصرف داروی خواب‌آور، نیمه‌هوشیار باشند) بیشتر است و دلیل آن، ایجاد چرخه نادرست خواب-خوردن در ذهن سالمند است.

برخی از سالمندان از این رفتار خود آگاهند و احساس شرمندگی می‌کنند؛ اما برخی دیگر، غذاخوردن شبانه را به‌یاد نمی‌آورند و تنها به‌واسطه شواهدی مبنی‌براینکه سالمند درطول شب غذا خورده، می‌توان ابتلای او به سندرم پرخوری شبانه را تشخیص داد. درمان پرخوری سالمندان مبتلا به سندرم پرخوری شبانه، توسط روانپزشک و روانشناس، با ترکیبی از داروهای ضدافسردگی، رفتاردرمانی شناختی و آموزش تکنیک‌های اصلاح چرخه خواب-خوردن انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: درمان بی خوابی سالمندان

پرخوری ناشی از زوال عقل

تغییرات اشتها، اغلب بخشی طبیعی از بیماری زوال عقل هستند و ممکن است در سالمندان مبتلابه زوال عقل، حجم غذا یا دفعات غذاخوردن بیشتر شود. در این سالمندان، احتمال خوردن غذاهای نامناسب و حتی مواد غیرخوراکی نیز بیشتر می‌شود. معمولاً میل این سالمندان به شیرینی و بنابراین، احتمال دیابت، بیماری‌های قلبی-عروقی و اضافه‌وزن در آن‌ها افزایش می‌یابد.

دلایل پرخوری سالمندان مبتلا به زوال عقل

علاوه‌بر عواملی که باعث پرخوری سایر سالمندان می‌شوند، برخی دیگر از دلایل پرخوری ناشی از زوال عقل، عبارتند از:

• اختلالات حافظه باعث می‌شوند سالمند فراموش کند که اخیراً غذا خورده و دوباره غذا بخواهد؛
• کاهش توانایی قضاوت باعث می‌شود سالمند،فکر کند اطرافیان غذایش را می‌دزدند یا می‌خواهند گرسنگی بکشد؛
• استرس باعث می‌شود سالمند مدام به اینکه چه زمانی دوباره به او غذا خواهند داد، فکر کند؛
• مقابله با احساسات ناخوشایند مثل تنهایی و بی‌حوصلگی؛
• مصرف آب ناکافی و غذاهای زود هضم، مثلاً رژیم غذایی فاقد پروتئین کافی.

مدیریت و درمان پرخوری سالمندان مبتلا به زوال عقل

درمان این نوع پرخوری بر درمان‌های رایج زوال عقل متمرکز است؛ اما با استفاده از راهکارهای ذیل، می‌توانید آن را مدیریت کنید:

• فراهم‌کردن فرصت تعامل اجتماعی: سرگرم نگه‌داشتن سالمند و پرت‌کردن حواسش از موضوع غذا؛
• تقسیم وعده غذایی به دو قسمت: اگر سالمند دوباره غذا خواست، قسمت دوم را برایش سرو کنید.
• افزودن غذای حجیم (سالاد)، کم‌کالری (سبزیجات) و سیرکننده (پروتئین بدون چربی) به رژیم غذایی؛
• اطمینان از مصرف آب کافی: گاهی سالمند تشنگی را با گرسنگی اشتباه می‌گیرد؛
• فراهم‌کردن میان‌وعده‌های سالم، مثل سبزیجات، میوه و آجیل به‌جای مواد غذایی پرکالری (مثل چیپس و شکلات)؛
• پیشنهادهای جذاب: مثلاً به‌جای خوراکی، نوشیدن یک نوشیدنی خوشمزه کم‌کالری را پیشنهاد دهید؛
• افزودن طعم: اگر سالمند به شیرینی علاقمند شده، عسل به غذایش اضافه کنید. ادویه‌های جدید را هم امتحان کنید؛
• تنظیم زمان سرو غذا براساس تمایلات جدید سالمند.

پرخوری احساسی

پرخوری احساسی در هر سنی رایج است، اما برای سالمندان که با تغییرات بزرگ زندگی مواجهند، چالش‌برانگیزتر است. ممکن است آن‌ها به‌جای رفع گرسنگی فیزیکی، غذا را منبعی برای آرامش و از یاد بردن دردهایشان بدانند و برای مقابله با استرس و ناراحتی غذا بخورند. معمولاً هم در خوردن تنقلات پرکالری مثل بستنی و چیپس یا سیب‌زمینی سرخ کرده، نان و برنج، زیاده‌روی می‌کنند و بنابراین، خطر اضافه‌وزن، دیابت و کمبود مواد مُغذّی در آن‌ها افزایش می‌یابد.

اما متأسفانه پرخوری نه‌تنها کمکی به بهبود مشکلات عاطفی نمی‌کند، بلکه می‌تواند با تشدید افسردگی و اضطراب، سلامت و آسایش سالمندان را به‌خطر بیندازد.

عوامل پرخوری احساسی در سالمندان

پرخوری احساسی سالمندان، می‌تواند مُحرّک‌های مختلفی داشته باشد که در سالمندان شدیدتر هستند:

پرخوری چه تأثیرات منفی بر سلامت جسمی و روانی سالمندان دارد؟

برخی از مهم‌ترین عوارض پرخوری در سالمندان، عبارتند از:

چگونه می‌توان از پرخوری احساسی سالمندان پیشگیری کرد؟

بهترین راه پیشگیری از پرخوری، مراقبت از سلامت جسمی و روحی-روانی با اقدامات ذیل است:

• ترک سیگار و الکل؛
• رژیم غذایی سالم و متعادل (سرشار از سبزیجات و میوه‌های رنگارنگ، ماهی‌های چرب، گوشت کم‌چربی، روغن‌ها و چربی‌های خوب مثل روغن زیتون، مغزها و دانه‌ها و غلات کامل)؛
• ورزش منظم، ازجمله پیاده‌روی روزانه؛
• خواب کافی و باکیفیت؛
• استفاده مرتب از روش‌های مدیریت استرس، مانند مدیتیشن، یوگا و تکنیک‌های تن‌آرامی؛
• داشتن روابط اجتماعی و اجتناب از تنهایی و گوشه‌نشینی.

مراقبین سالمندان نیز می‌توانند با روش‌های ذیل، از پرخوری سالمند جلوگیری یا آن را مدیریت کنند:

• سرگرم‌کردن و فعال نگه‌داشتن سالمند
• تنها نگذاشتن سالمند به مدت طولانی: به‌ویژه در هنگام صرف غذا، سالمند را تنها نگذارید. تنها غذاخوردن بیش‌از هر چیز دیگری باعث ایجاد احساس بی‌کسی و تنهایی در سالمند می‌شود.
• کاهش کالری مصرفی سالمند:
  • اجتناب از خرید و نگهداری مواد غذایی پرکالری و فاقد ارزش غذایی، مثل کیک و شیرینی و چیپس؛
  • فراهم‌کردن تنقلات سالم، مانند میوه و آجیل و میان‌وعده‌های مُغذّی، مثل سبزیجات بخارپز و ماست‌وخیار؛
  • افزایش میزان سبزیجات (حجیم و کم‌کالری) و پروتئین بدون چربی (سیری طولانی‌مدت) در رژیم غذایی؛
  • کسب اطمینان از اینکه سالمند به اندازه کافی آب می‌نوشد.
• تشویق سالمند مبتلا به پرخوری، به پذیرش و درمان عوامل پرخوری، مثل افسردگی
• تشویق سالمند به استفاده از تکنیک‌های غذاخوردن آگاهانه و شیوه‌های دیگر مقابله با احساسات منفی

علائم پرخوری احساسی در سالمندان

در پرخوری احساسی، آنچه مهم است، رابطه سالمند با غذاست (اینکه غذا را منبع رفع گرسنگی می‌داند یا منبع آرامش). درمان پرخوری احساسی، مستلزم تشخیص این رابطه است. در گام بعد، سالمند باید بپذیرد که نیاز به دریافت کمک تخصصی دارد و برای درمان اقدام کند.

برای درک بهتر پرخوری احساسی، لازم است تفاوت‌های گرسنگی فیزیکی و گرسنگی احساسی را بشناسیم:

روش‌های درمان پرخوری سالمندان مبتلا به پرخوری احساسی

معمولاً درمان پرخوری سالمندان مبتلا به پرخوری احساسی، بر مشکلات روانشناختی، مانند افسردگی و اضطراب متمرکز است. انواع روش‌های روان‌درمانی برای درمان پرخوری سالمندان، عبارتند از:

رژیم غذایی برای درمان پرخوری کردن سالمندان

پرخوری احساسی، یک مشکل روانشناختی و مرتبط با عواطف سالمند است و رژیم‌های غذایی، کمکی به رفع آن نخواهند کرد و حتی می‌توانند باعث کاهش حس کنترل فرد بر زندگی و افزایش احساس گناه و شرمندگی ناشی از شکستن رژیم غذایی شوند. تنها تغییرات مفید در رژیم غذایی سالمند، عبارتند از:

• افزایش مصرف آب و مایعات؛
• کاهش مصرف مواد غذایی ناسالم، مثل چیپس و بستنی؛
• افزایش مصرف فیبر (سبزیجات)؛
• مصرف کافی پروتئین.

به‌جای رژیم غذایی، می‌توان با تمرین غذاخوردن آگاهانه، دفعات غذاخوردن احساسی را کاهش داد یا به‌تدریج، روش‌های دیگری را برای تسکین عواطف منفی جایگزین غذاخوردن کرد.

برای تمرین غذاخوردن آگاهانه کافی است به نکات زیر توجه داشته باشید:

• به نشانه‌های بدن خود توجه کنید. پیش‌از غذاخوردن، از خود بپرسید «آیا من واقعاً گرسنه هستم یا ناراحت؟»
• پیش‌از غذاخوردن، یک لیوان آب بنوشید و کمی صبر کنید. گاهی وقتی تشنه‌ایم، فکر می‌کنیم گرسنه هستیم.
• به‌جای خرید تنقلات ناسالم، مواد غذایی سالم و مُغذّی بخرید یا در حیاط خانه پرورش دهید و خودتان آشپزی کنید.
• آهسته غذا بخورید و از آن لذت ببرید! برای افزایش لذت، از سبزیجات رنگارنگ و ادویه‌های معطر استفاده کنید.

سالمندان مبتلا به پرخوری احساسی، می‌توانند برای تسکین عواطف ناخوشایند، از روش‌های ذیل استفاده کنند:

• استرس: چند دقیقه پیاده‌روی یا استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش مدیتیشن و تن‌آرامی؛
• احساس تنهایی: تماس با یک دوست قدیمی یا فعالیت اجتماعی؛
• غم و اندوه: یادآوری خاطرات شیرین یا تماشای یک فیلم کمدی؛
• بی‌حوصلگی: کتاب‌خواندن، فیلم‌دیدن یا بازی‌کردن؛
• اضطراب: درد دل با یک دوست؛ مراقبت از یک حیوان خانگی یا مراجعه به مشاور.

اختلال خوردن در سالمندان چیست؟

اختلالات خوردن (ٍEating Disorders)، بیماری‌های روانشناختی جدی و پیچیده‌ای هستند که می‌توانند باعث کم‌خوری (بی‌اشتهایی عصبی یا آنورکسیا نِروُزا) یا دوره‌های پرخوری (پرخوری عصبی یا بولیمیا نِروُزا و اختلال پرخوری) شوند و بر سلامت جسمی و عاطفی سالمندان تأثیر بگذارند.

منظور از دوره‌های پرخوری این است که پرخوری، برنامه همه‌روزه مبتلایان این اختلالات نیست؛ بلکه هفته‌ای یک یا دو بار، فرد، اقدام به پرخوری شدید می‌کند و معمولاً پس‌از آن، یک دوره رژیم سخت غذایی یا روزه‌داری را آغاز می‌کند. متأسفانه همین رژیم غذایی می‌تواند عامل محرّک دوره پرخوری بعدی باشد.

اختلالات خوردن، مشکلاتی را درزمینه ذهنیت فرد درباره غذا، رفتار غذاخوردن، وزن و ظاهر شامل می‌شوند که می‌توانند بر سلامت جسمی و عاطفی، کیفیت زندگی و توانایی عملکردی سالمند تأثیر بگذارند. کاهش یا افزایش ۵ تا ۱۰ درصدی وزن سالمند درطول یک سال، ممکن است نشان‌دهنده اختلال خوردن باشد و نباید آن را بخشی طبیعی از فرایند پیری تلقی کرد.

در اختلال خوردن، مسأله مهم توانایی کنترل است؛ نه وزن سالمند یا نوع و حجم غذایی که می‌خورد. درطول دوره‌های پرخوری، سالمند کنترلی بر غذایی که می‌خورد ندارد و به‌عبارتی، به خوردن اجباری می‌پردازد. بنابراین درمان این اختلالات، بر افزایش توانایی کنترل افراد بر غذا متمرکز است، نه بر کاهش وزن یا کاهش حجم غذای مصرفی.

اختلالات خوردن، خودخواسته ایجاد نمی‌شوند و بیماری‌های روانشناختی پیچیده‌ای هستند که بر عملکرد مغز و نحوه تصمیم‌گیری فرد اثر می‌گذارند. درمان این اختلالات سخت و پیچیده است؛ اما غیرممکن نیست. با درمان مناسب، می‌توان عادات غذایی سالم را احیا کرد و ذهنیت فرد درباره غذا و ظاهر بدنش را تغییر داد. همچنین، می‌توان بسیاری از مشکلات و عوارض جسمی، روحی-روانی و عاطفی ناشی از اختلال خوردن را معکوس کرد یا کاهش داد.

اما تشخیص به‌موقع اختلالات خوردن، به‌ویژه در سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند، دشوار است. همچنین، بسیاری از عوارض جسمی و روانی این اختلالات، مشابه عوارض سایر بیماری‌های دوران سالمندی هستند و ممکن است نادیده گرفته شوند. به‌علاوه، حتی درصورت تشخیص بیماری، بسیاری از سالمندان، به‌دلیل احساس شرمندگی و خجالت، از درمان آن خودداری می‌کنند.

اختلالات خوردن، اگر به‌درستی و به‌موقع درمان نشوند، با افزایش بیماری‌های جسمی و روانشناختی و افزایش خطر مرگ‌ومیر همراه هستند. این اختلالات می‌توانند منجربه رفتارهای تغذیه خطرناک شوند و بر توانایی دریافت مواد مُغذّی مورد نیاز بدن سالمند تأثیر بگذارند.

در افراد مبتلا به اختلالات خوردن، به‌طور همزمان، احتمال اضطراب و افسردگی، سوء مصرف مواد مخدر و الکل، آسیب‌رساندن به خود و افکار و رفتار خودکشی نیز وجود دارد.

پرخوری عصبی

سالمندان مبتلا به پرخوری عصبی در دوره‌های پرخوری، کنترلی بر غذاخوردن خود ندارند و حجم زیادی از غذا را می‌خورند. سپس به‌دلیل عذاب‌وجدان ناشی از پرخوری، سعی می‌کنند برای جلوگیری از افزایش وزن، به شیوه‌های مختلفی مثل مصرف داروهای لاغری، مسهل‌ها و ادرارآورها یا بالاآوردن، رژیم غذایی سخت یا ورزش شدید، کالری اضافی را از بدنشان خارج و به‌عبارتی پاکسازی کنند.

سالمندان مبتلا به پرخوری عصبی، بیش‌ازحد به وزن و اندام خود توجه دارند و نمی‌توانند بر موضوع دیگری متمرکز شوند. برای تشخیص پرخوری عصبی در یک سالمند، دوره‌های پرخوری و رفتار جبرانی باید حداقل به‌مدت ۳ ماه، یکبار در هفته، اتفاق افتاده باشند.

سالمندان مبتلا به پرخوری عصبی، گاهی نه‌تنها چاق نیستند، بلکه از حد طبیعی لاغرترند. این مشکل می‌تواند در همه سنین وجود داشته باشد؛ اما به ندرت در سالمندان دیده می‌شود. اما برای سالمندان مبتلا به پرخوری عصبی، به‌دلیل عوارض پزشکی ناشی از رفتار جبرانی مثل بالاآوردن اجباری یا مصرف قرص‌های لاغری، بسیار خطرناک و حتی کشنده است.

برخی از عوارض رایج پرخوری عصبی در سالمندان که از رفتار جبرانی (مثل بالاآوردن خودخواسته) ناشی می‌شوند، عبارتند از برهم‌خوردن تعادل الکترولیت‌ها در بدن، آسیب قلبی و کلیوی و مشکلات روده بزرگ.

اختلال پرخوری

سالمندان مبتلا به اختلال پرخوری در دوره‌های پرخوری، کنترلی بر غذایی که می‌خورند، ندارند و معمولاً ظرف مدت کوتاهی (تا ۲ ساعت)، بدون آنکه گرسنه باشند، حجم زیادی از غذا (خیلی بیشتر از غذایی که یک فرد عادی می‌تواند بخورد) را خیلی سریع‌تر از حالت معمول می‌خورند؛ تا وقتی که دیگر شکمشان جایی برای لقمه دیگری نداشته باشد. اما پس‌از آن، صرفاً احساس گناه و شرمندگی می‌کنند و رفتار جبرانی مثل بالاآوردن یا ورزش بیش‌ازحد ندارند. برای تشخیص اختلال پرخوری، دوره‌های پرخوری باید حداقل به‌مدت ۳ ماه، یکبار در هفته اتفاق افتاده باشند.

آمار ابتلا به این اختلال در مردان و زنان همه سنین، یکسان است. این نوع پرخوری می‌تواند با برنامه‌ریزی قبلی یا به‌طور ناگهانی انجام شود و شامل غذاهای خاصی باشد. معمولاً فرد وقتی تنهاست پرخوری می‌کند و پس‌از آن، احساس گناه و شرمندگی دارد.

سالمندان مبتلا به اختلال پرخوری، معمولاً –اما نه همیشه- اضافه‌وزن دارند. درمان اختلال پرخوری می‌تواند به سالمندان کمک کند تا متعادل‌تر باشند و کنترل بیشتری بر غذاخوردن خود داشته باشند.

عوامل ایجاد اختلالات خوردن در سالمندان

عوامل ایجاد اختلالات خوردن، دقیقاً مشخص نیستند؛ اما احتمالاً عوامل ذیل، احتمال ابتلا به آن‌ها را افزایش می‌دهند:

• ژنتیک: سابقه خانوادگی یا شخصی ابتلا به اختلالات خوردن، احتمال مبتلاشدن سالمندان را افزایش می‌دهد.
• رژیم‌ سخت غذایی: محرومیت طولانی‌مدت از انواع غذا (به‌ویژه کربوهیدرات‌ها)، می‌تواند محرک پرخوری باشد.
• ابتلا به سایر مشکلات روانشناختی و استرس: مشکلاتی مثل دوری فرزندان، مرگ نزدیکان، یائسگی، بیماری‌های مزمن، بازنشستگی و فقدان امنیت مالی، می‌توانند عامل افزایش استرس و شروع اختلالات خوردن در سالمندان باشند.
• نارضایتی از بدن خود: طبیعتاً سالمندان از کلیشه‌های فرهنگی بدن جوان، خوش‌اندام و بدون ایراد فاصله می‌گیرند.

عوارض اختلالات خوردن در سالمندان

برخی از عوارض اختلالات خوردن عبارتند از:

چطور می‌توان از ابتلای سالمندان به اختلالات خوردن پیشگیری کرد؟

برای جلوگیری از ابتلا به اختلالات خوردن، به‌ویژه در سالمندانی که سابقه خانوادگی یا شخصی ابتلا به این اختلالات را دارند، موارد زیر را رعایت کنید:

• اجتناب از رژیم‌های غذایی سخت و مکرر، به‌ویژه حذف یک گروه کامل مواد غذایی مثل کربوهیدرات‌ها یا چربی‌ها
• یافتن الگوی مناسب: به یاد داشته باشید که افراد مشهور مثل هنرپیشه‌ها و مدل‌ها، معمولاً از نظر وزن و اندام سلامت نیستند و دوماً همیشه آنطور که به‌تصویر کشیده می‌شوند، لاغر و بی‌عیب‌ونقص نیستند.
• توجه به شناسایی و درمان بیماری‌های روانشناختی

علائم اختلالات خوردن در سالمندان

هرقدر اختلالات خوردن زودتر تشخیص داده شوند، درمان پرخوری سالمندان و بهبود اختلال موفق‌تر خواهد بود. در ادامه، فهرست علائم عمومی اختلالات خوردن مرتبط با پرخوری ذکر شده‌اند. لزوماً تمام این علائم در همه افراد مبتلا وجود ندارند:

چگونگی شناسایی اختلالات خوردن

برای تشخیص اختلالات خوردن، معمولاً اقدامات ذیل انجام می‌شوند:

• معاینه فیزیکی و بررسی عادات تغذیه و شیوه‌های کاهش وزن
• آزمایش خون و ادرار برای بررسی مواردی مثل کم‌خونی، سطح الکترولیت‌ها و هورمون تیروئید و سوءتغذیه
• نوار قلب و اکو برای بررسی سلامت قلب
• بررسی سلامت روانشناختی و ذهنیت فرد نسبت به بدن و وزنش

درمان پرخوری سالمندان مبتلا به اختلالات خوردن

درمان پرخوری سالمندان مبتلا به اختلال خوردن، توسط تیمی از متخصصان، شامل روانپزشک، روانشناس و متخصص تغذیه برای آموزش تغذیه درست و اصولی انجام می‌شود:

رژیم غذایی برای درمان پرخوری سالمندان مبتلا به اختلالات خوردن

برای سالمندان مبتلا به اختلال خوردن، هرگونه رژیم غذایی و محرومیت از مواد غذایی خاص، می‌تواند اثر معکوس داشته باشد و سبب تشدید دوره‌های پرخوری شود. اما متخصصان تغذیه دارای تخصص درزمینه اختلالات خوردن، می‌توانند راهکارهایی را برای رفع سوءتغذیه ناشی از اختلال خوردن، تنظیم برنامه تغذیه سالم‌تر و مدیریت احساس گرسنگی و هوس غذاهای مختلف ارائه دهند. غذاخوردن منظم و عدم حذف یا کاهش مصرف گروه‌های مختلف مواد غذایی، در بهبود مبتلایان اختلالات خوردن نقش کلیدی دارد.

نکات اخلاقی در گفتگو با سالمندان درباره پرخوری

یکی از وظایف هر کسی که مراقبت از یک سالمند را برعهده دارد، تشویق او به اصلاح عادات تغذیه یا در شرایط حادتر، درمان پرخوری است. اما این کار، مستلزم افزایش اطلاعات مراقب درباره انواع پرخوری است. هنگام گفتگو با سالمند، لازم است نکات اخلاقی رعایت شوند. به‌ویژه هنگام صحبت با سالمندان مبتلا به اختلالات خوردن، به یاد داشته باشید که پرخوری، خودخواسته نیست و یک بیماری پیچیده روانشناختی، عامل آن است.

• اگر سالمند دوست ندارد درباره پرخوری صحبت کند، او را مجبور نکنید.
• با سالمند همدلی کنید! هرگز او را قضاوت یا سرزنش نکنید.
• هرگز سالمند را درباره آنچه که می‌خورد (یا نمی‌خورد)، بازخواست نکنید.
• هرگز هنگام غذاخوردن، به سالمند گوشزد نکنید که دیگر کافی‌ست (می‌توانید شیوه محبت‌آمیزتری پیدا کنید).
• به‌جای تمرکز گفتگو بر جذابیت ظاهری، وزن و غذا به جنبه‌های دیگر بپردازید.
• درصورت لزوم، سالمند را ترغیب به درمان کنید و به او بگویید که همیشه همراهش هستید.
• تلاش سالمند برای کنترل غذاخوردن را دست‌کم نگیرید و وانمود نکنید که نخوردن آسان است.
• سعی کنید بیشتر شنونده باشید تا گوینده.

چه زمانی باید برای درمان پرخوری سالمندان به پزشک مراجعه کرد؟

لازم است برای درمان انواع پرخوری سالمندان، به متخصصان گوناگونی مراجعه شود:

• اگر سالمند تحت مراقبت شما مکرراً از خواب بیدار می‌شود و خصوصاً اگر شواهدی مبنی بر اینکه در طول شب غذا خورده وجود دارد، اما هیچ خاطره‌ای از نحوه وقوع آن ندارد، بهتر است او را نزد روانپزشک ببرید.
• اگر سالمند مبتلا به زوال عقل، تمایل به مصرف غذاهای مُضر و پرکالری پیدا کرده یا با افزایش وزن زیاد دست‌وپنجه نرم می‌کند، لازم است موضوع را با پزشک معالج او مطرح کرده و برای گرفتن مشاوره، به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
• اگر شما یا سالمندی که از او مراقبت می‌کنید، به‌جای خوردن برای رفع گرسنگی، درواکنش به احساسات و عواطف به خوردن روی می‌آورید و این مسأله باعث افزایش وزن و سایر مشکلات سلامتی شده است، مراجعه به یک روانشناس، می‌تواند به شما در رفع این مشکل کمک کند. در مراحل بعد، متخصصان تغذیه، می‌توانند راهکارهایی را برای تغییر عادات غذایی پیشنهاد دهند.
• اگر علائم اختلالات خوردن، به‌ویژه پرخوری عصبی را در خود یا سالمند تحت مراقبتتان مشاهده کردید (مانند اجتناب از صرف غذا با جمع، رفتار غیرعادی مثل ناپدید شدن بعد غذا، مخفی‌کردن مواد غذایی، افزایش یا کاهش وزن غیرعادی)، بدون فوت وقت، خجالت از این رفتار را کنار بگذارید و به روانپزشک و روانشناس دارای تخصص درزمینه اختلالات خوردن مراجعه کنید. عدم درمان به‌موقع، می‌تواند آسیب‌های جسمی و روانی شدید و حتی مرگ را درپی داشته باشد. هرچه سریع‌تر برای درمان اقدام شود، احتمال بهبودی و بازیابی سلامتی بیشتر می‌شود.

خدمات پناه

پرخوری مشکلی همگانی است، اما در سالمندان عوارض خطرناک‌تری دارد. معمولاً پرخوری در سالمندان، ریشه روان‌شناختی دارد. از این رو بهترین راه برای درمان انواع پرخوری در سالمندان، مشاوره با یک روانشناس، رفتاردرمانی برای اصلاح باورها و رفتار سالمند و خانواده‌درمانی برای آموزش نحوه برخورد صحیح با پرخوری سالمندان است.

با ثبت‌نام در سایت پناه، می‌توانید از خدمات ویزیت آنلاین یا حتی ویزیت در منزل توسط روانشناسان زُبده و درصورت نیاز به مصرف دارو برای درمان بیماری‌های جسمی و روحی-روانی زمینه‌ای، از ویزیت آنلاین توسط روانپزشک بهره‌مند شوید.

پس‌از درمان عوامل پرخوری و به صلاحدید روانشناس، می‌توانید از متخصصان تغذیه پناه برای دریافت رژیم غذایی مناسب سالمندان مشاوره بگیرید. همچنین، سالمندان مبتلا به پرخوری، به‌دلیل عوارض خطرناک آن مانند چاقی، دیابت و فشارخون بالا، نیاز به ویزیت دوره‌ای توسط پزشک و بررسی مرتب وضعیت سلامتی و گاهی نیاز به مراقبت حرفه‌ای توسط پرستاران حاذق دارند که امکان دریافت تمامی این خدمات در منزل برای شما فراهم شده است.

سخن پایانی

درمان پرخوری سالمندان، برای جلوگیری از عوارض بعدی آن، مثل چاقی، دیابت و مشکلات قلبی ضرورت دارد. پس اگر شما یا سالمندی که از او مراقبت می‌کنید، به مشکل پرخوری دچار هستید، به‌جای قضاوت این رفتار یا شرمگین بودن از آن، همین حالا برای درمان اقدام کنید.

منبع +++