بهترین تمرینات فیزیوتراپی حرکات اصلاحی سالمندان در خانه

جامعه ما در آینده نزدیک با بحران سالخوردگی مواجه می‌شود. بنابراین، انجام حرکات اصلاحی سالمندان در خانه می‌تواند نقش بسیار مهمی در حفظ سلامتی جسمی، اجتماعی و روحی-روانی سالمندان ایفا کند. در دوران سالمندی، ابتلا به بیماری‌های مختلف و تغییرات فیزیولوژیک ناشی‌از پیری، توانایی سالمندان برای ورزش‌کردن را کاهش می‌دهد و درد و آسیب‌دیدگی اسکلتی-عضلانی، مانع فعالیت بدنی می‌شود.

 از سوی دیگر، انتخاب حرکات اشتباه یا انجام نادرست حرکات ورزشی، می‌تواند باعث تشدید درد و آسیب سالمندان شود. متخصصان حرکات اصلاحی می‌توانند با تنظیم برنامه ورزشی متناسب با وضعیت فعلی و سابقه پزشکی سالمندان و آموزش نحوه انجام درست حرکات ورزشی، به آن‌ها کمک کنند تا فعال‌تر شده و زندگی مستقل، طولانی، شاد و سالمی داشته باشند. در این مقاله به بررسی اهمیت و مزایای حرکات اصلاحی در خانه خواهیم پرداخت و بهترین تمرینات فیزیوتراپی حرکات اصلاحی سالمندان را معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید!

فیزیوتراپی حرکات اصلاحی در سالمندی چیست؟

تکنیک درمانی حرکات اصلاحی (Corrective exercise) از قرارگیری مناسب و حرکت‌دادن درست عضلات برای اصلاح نقاط ضعف بدن استفاده می‌کند. متخصصان حرکات اصلاحی، دانش زیادی درباره بیومکانیک (حرکت‌شناسی) و آناتومی بدن انسان دارند و می‌توانند به اصلاح اختلالات حرکتی، مانند عدم تعادل، عدم هماهنگی، کاهش قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات، درد و وضعیت نامناسب بدن (قرارگیری نادرست بدن درهنگام خوابیدن، نشستن، ایستادن، گام‌برداشتن، خم‌شدن و غیره) در سالمندان کمک کنند.

اهمیت ورزش و فعالیت بدنی در دوران سالمندی

ورزش برای همه مفید است؛ اما در دوران سالمندی، اهمیت آن بیشتر می‌شود. ورزش، نقش مهمی در حفظ سلامتی و کیفیت زندگی سالمندان دارد و روند پیری را کُند می‌کند. برخی از فواید ورزش سالمندان، عبارتند از:

• کمک به حفظ عملکرد صحیح سیستم‌های بدن. به‌عنوان مثال، فعالیت بدنی از مغز محافظت می‌کند. در سالمندانی که فعالیت فیزیکی بیشتری دارند، میزان کاهش مهارت‌های حرکتی ناشی‌از ضایعات مغزی بسیار کمتر است.
• تعدیل علائم بیماری‌های مزمن و کاهش احتمال ابتلا به آن‌ها: حرکات اصلاحی سالمندان در خانه، نقش مهمی در مدیریت بیماری قلبی و جلوگیری از سکته دارند.
• ارتقاء عملکرد حرکتی: بر اساس تحقیقات، احتمال ایجاد مشکلات گام‌برداشتن، عدم تعادل و اختلالات حرکتی در سالمندانی که فعالیت بدنی بیشتری نسبت به‌همسالان خود دارند، کمتر است.

توانایی سالمندان برای انجام حرکات ورزشی به‌دلیل تغییرات فیزیولوژیک و ابتلا به بیماری‌های متعدد و همچنین به‌دلیل درد و ناتوانی حرکتی کاهش می‌یابد. به‌همین دلیل بهتر است پیش‌از هرگونه فعالیت ورزشی، ازطریق فیزیوتراپی، مشکلات اسکلتی-عضلانی مانند کمردرد، زانودرد و شانه‌درد تا حدی رفع شوند.

پس‌از فیزیوتراپی، به‌دلیل کاهش درد و ناتوانی، سالمندان می‌توانند شروع به انجام حرکات ورزشی کنند. اما انتخاب حرکات نامناسب یا انجام نادرست حرکات اصلاحی، می‌تواند باعث بازگشت یا تشدید مشکلات گذشته و ایجاد مشکلات اسکلتی-عضلانی جدید شود.

به‌دلیل آسیب‌پذیری بیشتر، سالمندان هرگز نباید بدون مشاوره افراد متخصص، انجام یک حرکت ورزشی جدید را آغاز کنند.

متخصصان حرکات اصلاحی با طراحی، آموزش و گنجاندن حرکات اصلاحی در برنامه ورزشی سالمندان، به پُرکردن شکاف بین فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی شخصی سالمندان کمک می‌کنند و به آن‌ها می‌آموزند که چطور بدون درد و آسیب‌رساندن بیشتر به خود، حرکات اصلاحی را انجام دهند.

چه تفاوتی میان برنامه حرکات اصلاحی و ورزش عادی وجود دارد؟

هرگونه فعالیت بدنی با مشورت پزشک برای سالمندان مفید است؛ اما حرکات اصلاحی سالمندان، یک عضله یا گروه‌های عضلانی خاص را هدف قرار می‌دهد که معمولاً در حرکات ورزشی عادی نادیده گرفته می‌شوند. سالمندان، زمانی درد را تجربه می‌کنند که عضلات کوچکی که وظیفه تثبیت مفاصل را برعهده دارند، ضعیف شوند و درنتیجه، بار اضافی به سایر عضلات بدن وارد شود. این مسأله باعث افزایش ضعف عضلانی، آسیب به مفاصل و تاندون‌ها و درد می‌شود.

متخصصان حرکات اصلاحی، دقیقاً می‌دانند ناهماهنگی و عدم تعادل در هریک از عضلات یا گروه‌های عضلانی، باعث ضعف و درد در کدام قسمت‌های بدن می‌شود و با انجام آزمایش‌های عضلانی خاص، معاینه بالینی و تشخیص دقیق، برنامه حرکات اصلاحی سالمندان در خانه را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کنند که کاملاً با نیازها و محدودیت‌های بدن سالمندان مطابقت داشته باشند. اگر مشکلات اسکلتی-عضلانی، تنها با انجام حرکات اصلاحی رفع نشوند، متخصص حرکات اصلاحی، سالمند را به پزشکان متخصص ارجاع می‌دهد.

چه تفاوتی میان برنامه حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی وجود دارد؟

فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی، هردو به کاهش درد و ناتوانی سالمندان و ارتقاء توانایی‌های حرکتی آن‌ها کمک می‌کنند.

هرکس در هر سنی می‌تواند وضعیت جسمی خود را بهبود بخشد. هیچ‌وقت برای آغاز تمرینات اصلاحی، دیر و هیچ‌کس برای این کار، پیر نیست!

در ادامه به برخی از تفاوت‌های فیزیوتراپی و برنامه حرکات اصلاحی اشاره می‌کنیم:

• متخصصان حرکات اصلاحی معمولاً فیزیوتراپ نیستند، اما برخی متخصصان فیزیوتراپی، متخصص حرکات اصلاحی هم هستند.
  • اغلب متخصصان حرکات اصلاحی، مربیان ورزشی کارکشته‌ای هستند که شناخت کاملی از بدن انسان و مشکلات حرکتی آن دارند و می‌توانند طراحی، آموزش و نظارت بر پیشرفت برنامه حرکات اصلاحی را انجام دهند.
• متخصصان فیزیوتراپی، معمولاً مشکلات پزشکی تشخیص‌داده‌شده، شکستگی، آسیب فیزیکی یا ضعف پس‌از بیماری یا جراحی را طی یک دوره مشخص درمان می‌کنند؛ اما متخصصان حرکات اصلاحی در تشخیص یا درمان پزشکی مداخله ندارند.
  • متخصصان حرکات اصلاحی بر اساس دانش خود از بدن انسان، به ارزیابی و رفع محدودیت‌ها و اختلالات حرکتی و عدم تعادل می‌پردازند. انجام حرکات اصلاحی می‌تواند تداوم یابد و بر اساس نیاز سالمند به‌روزرسانی شود.

هدف از انجام حرکات اصلاحی چیست؟

به‌طورکلی، انجام حرکات اصلاحی به‌عنوان یک فعالیت بدنی، برای سالمندان مفید است.

هدف بلندمدت حرکات اصلاحی، افزایش استقلال، بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر سالمندان است.

اهداف کوتاه‌مدت حرکات اصلاحی، عبارتند از:

• افزایش فعالیت بدنی؛
• انجام راحت‌تر فعالیت‌های روزانه؛
• ایجاد امکان ورزش عادی ازطریق:
  • کاهش درد؛
  • بهبود وضعیت عملکردی؛
    • افزایش دامنه حرکت مفاصل؛
    • تقویت عضلات ضعیف؛
    • افزایش انعطاف‌پذیری عضلات؛
    • افزایش استقامت عضلات و ظرفیت قلبی-تنفسی؛
    • افزایش تعادل؛
    • اصلاح وضعیت بدن (نحوه قرارگیری اندام‌ها در حالت ایستاده، نشسته، خوابیده و غیره)؛
• جلوگیری از آسیب‌های آینده.

برنامه حرکات اصلاحی سالمندان در خانه چطور تنظیم می‌شود و تا چه زمانی ادامه می‌یابد؟

برنامه تمرینات حرکات اصلاحی سالمندان (درصورت وجود درد و ناتوانی، پس‌از بهبود نسبی ازطریق فیزیوتراپی)، طی مراحل زیر طراحی می‌شود:

• ارزیابی وضعیتی: بررسی وضعیت بدن سالمند برای یافتن عدم تعادل یا ناهماهنگی‌های مؤثر در ایجاد درد یا محدودیت عملکردی؛
• غربالگری حرکتی: انجام مجموعه‌ای از آزمون‌های حرکتی برای شناسایی هرگونه محدودیت حرکتی، تحمیل بار وظایف یک عضله بر سایر عضلات یا اختلال در الگوهای حرکتی؛
• آزمون عضلات: بررسی قدرت، استقامت، انعطاف و اندازه عضلات یا گروه‌های عضلانی برای تعیین هرگونه ضعف یا عدم تعادل؛
• طراحی برنامه ورزشی هدفمند: برنامه حرکات اصلاحی، به‌طور انتخابی، عضلات یا مفاصل آسیب‌دیده را هدف قرار داده و به افزایش دامنه حرکتی، کاهش سفتی عضلات، کاهش خشکی مفاصل و مدیریت درد کمک می‌کند.

انجام تمرینات اصلاحی تا جایی ادامه می‌یابد که انجام فعالیت‌های روزمره آسان‌تر شود. ممکن است دستیابی به این نتیجه برای برخی سالمندان، به‌دلیل تعداد و شدت مشکلاتی که نیاز به اصلاح دارند، بیش‌از سایرین طول بکشد. نتایج انجام حرکات اصلاحی، باید به‌طور مرتب ارزیابی شوند و برنامه حرکات اصلاحی بر اساس نیازهای جدید سالمندان به‌روزرسانی شود.

دلیل اصلی مشکلات حرکتی سالمندان چیست؟

بسیاری از مشکلات حرکتی رایج در سالمندان، ناشی‌از یک یا چند مورد از علل زیر هستند:

• بی‌تحرکی: بر اساس تحقیقات، تقریباً ۶۰ درصد سالمندان، بیش‌از ۴ ساعت در روز می‌نشینند؛ تقریباً ۶۵ درصد آن‌ها روزانه بیش‌از ۲ ساعت را جلوی تلویزیون می‌گذرانند و به‌طورکلی، ۶۷ درصد سالمندان، بیش‌از ۸ ساعت و نیم در روز بی‌تحرک هستند.
• رژیم غذایی نامناسب: متابولیسم بدن انسان، پس‌از دهه سوم زندگی کاهش می‌یابد. اما اغلب افراد به‌همان رژیم غذایی دوران جوانی پایبند می‌مانند که باعث افزایش توده چربی و متعاقباً کاهش توده عضلانی و کاهش قدرت بدنی می‌شود.

• آسیب‌دیدگی: عواقب آسیب‌های فیزیکی تجربه‌شده درطول زندگی، در دوران سالمندی تشدید می‌شوند. پیروی از برنامه حرکات اصلاحی سالمندان در خانه، می‌تواند این موضوع را تعدیل کند و مانع بروز حوادث جدید شود. بر اساس آمار شورای ملی سالمندی ایالات متحده، هرساله تقریباً یک چهارم سالمندان زمین می‌خورند و هر ۱۵ ثانیه، یک سالمند به‌دلیل زمین‌خوردن در اورژانس بستری می‌شود.
• ابتلا به بیماری‌ها: بیماری‌های شایع سالمندان مانند پارکینسون، آتاکسی (ناهماهنگی حرکتی)، لرزش، آرتریت و اُفت فشارخون درهنگام تغییر وضعیت بدن، مثلاً برخاستن سریع، مستقیماً بر عملکرد حرکتی سالمندان تأثیر دارند. بیماری‌های مزمن نیز در ایجاد مشکلات حرکتی نقش دارند؛ مثلاً پرکاری تیروئید یا شیوه‌های درمان سرطان می‌توانند باعث تحلیل عضلات شوند. به‌گزارش شورای ملی سالمندی، حدود ۸۰ درصد سالمندان، دست‌کم یک بیماری و از این تعداد، نزدیک‌به ۸۰ درصد، دست‌کم دو بیماری مزمن دارند.
• اختلال حواس پنجگانه: بر اساس تحقیقات، تنها ۶ درصد جمعیت سالمندان، اختلال حسی ندارند. ۲۷ درصد سالمندان، فقط یک اختلال و بیش‌از دو سوم آن‌ها دو یا چند اختلال حسی (۷۴ درصد اختلال چشایی؛ ۷۰ درصد اختلال لامسه؛ ۲۲ درصد اختلال بویایی؛ ۲۰ درصد اختلال بینایی و ۱۸ درصد اختلال شنوایی) دارند.
   تمامی این اختلالات می‌توانند مانعی برای ارتقاء سلامت سالمندان ازطریق ورزش باشند. به‌عنوان مثال، اختلال بینایی یا شنوایی بر ایمنی سالمندان درهنگام ورزش تأثیر می‌گذارد؛ اختلال چشایی و بویایی می‌تواند باعث تغییر اشتها و درنتیجه، ضعف یا اضافه‌وزن شود و اختلال لامسه می‌تواند باعث برهم‌خوردن تعادل گردد.

نقش ورزش‌های اصلاحی در درمان اختلالات حرکتی شایع سالمندان

کاهش چابکی و اختلالات حرکتی دوران سالمندی، با اصلاح سبک زندگی و انجام حرکات اصلاحی تا حد زیادی رفع می‌شوند. متخصصان فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی، اختلالات حرکتی ناشی‌از سبک زندگی را به‌خوبی می‌شناسند و علائم آن‌ها را قبل‌از آغاز کار با سالمندان، شناسایی کرده و برنامه ورزشی مناسب برای رفع آن‌ها طراحی می‌کنند.

توجه داشته باشید در این مطلب، صرفاً تمرینات پیشنهادی برای رفع اختلالات حرکتی مطرح شده‌اند و لازم است سالمندان، هرگونه حرکت ورزشی و ازجمله حرکات اصلاحی سالمندان در خانه را فقط با مشورت پزشک و توصیه متخصصان فیزیوتراپی یا حرکات اصلاحی انجام دهند.

لازم است با انجام حرکات مناسب، پیش‌از انجام حرکات اصلاحی، بدن خود را گرم کنید و پس‌از انجام آن‌ها بدن خود را خنک کنید.

بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی در سالمندی

حرکات اصلاحی برای اصلاح وضعیت بدن

قرارگیری نامناسب اعضای بدن در فعالیت‌های مختلفی مانند ایستادن، نشستن، خوابیدن، راه‌رفتن، نگاه‌کردن به صفحه نمایش، خم‌شدن، برداشتن و حمل‌کردن اشیاء می‌تواند به‌مرور باعث ایجاد تغییراتی در ستون فقرات و به‌دنبال آن، ایجاد درد و عدم تعادل سالمندان شود.

اصلاح وضعیت بدن سالمندان، نقش مهمی در رفع دردهای اسکلتی-عضلانی، کاهش عدم تعادل و کاهش خطر زمین‌خوردن این عزیزان دارد و باید بر اساس برنامه اختصاصی طراحی‌شده توسط متخصصان حرکات اصلاحی انجام شود.

حرکات اصلاحی برای درمان اختلال تعادل

اختلال تعادل، ممکن است به‌دلایل مختلفی ایجاد شود؛ ازجمله:

• اختلال سیستم دهلیزی گوش میانی که نقش اصلی در برقراری تعادل بدن ایفا می‌کند؛
• اختلال سیستم حس عمقی (توانایی بدن برای تشخیص مکان اندام‌ها در فضا)؛
• ضعف عضلات مرکزی بدن، به‌دلیل بی‌تحرکی و رژیم غذایی نامناسب؛
• عفونت گوش داخلی، اختلالات شنوایی و بینایی اصلاح‌نشده و برخی اختلالات عصبی مانند پارکینسون.

انجام تمرینات تعادلی برای افراد همه گروه‌های سنی مفید است، اما برای سالمندانی که دارای اختلالات تعادلی هستند، حیاتی است و نقش مهمی در افزایش فعالیت بدنی و جلوگیری از زمین‌خوردن و واردآمدن آسیب‌های شدید به بدن سالمند دارد.

حرکات اصلاحی برای افزایش توانایی حرکتی

دلایل اصلی ناتوانی حرکتی سالمندان، عبارتند از:

• کاهش قدرت بدنی: اغلب ناشی‌از سندرم تحلیل و ازدست‌دادن توده عضلانی و قدرت بدنی در اثر بیماری، آسیب، رژیم غذایی نامناسب یا بی‌تحرکی است. انجام حرکات اصلاحی، نقش مهمی در جلوگیری از کاهش قدرت بدنی دارد؛
• کاهش انعطاف‌پذیری: ورزش‌نکردن باعث کاهش انعطاف‌پذیری و به‌نوبه خود، خشکی مفاصل، سفتی عضلات و کمردرد می‌شود. هر یک از این پیامدها بیش‌ازپیش مانع فعالیت ورزشی سالمندان می‌شوند و این چرخه معیوب ادامه می‌یابد. انجام حرکات اصلاحی سالمندان در خانه، نقش مهمی در افزایش انعطاف‌پذیری عضلات سالمندان دارد؛
• کاهش استقامت عضلات و ظرفیت قلبی-تنفسی: ورزش‌نکردن معمولاً باعث کاهش امتیاز تست ورزش می‌شود. ورزش هوازی (مثل پیاده‌روی) و تمرینات تنفسی، به بهبود عملکرد سیستم قلبی-تنفسی کمک می‌کنند. توصیه می‌شود سالمندان در هفته، حداقل ۱۵۰ دقیقه (هفته‌ای ۵ روز، روزی نیم ساعت) فعالیت متوسط ​​یا ۷۵ دقیقه (هفته‌ای ۵ روز، روزی ۱۵ دقیقه) فعالیت شدید هوازی داشته باشند؛
• درد: درد مفاصل در سالمندان،بسیار رایج و معمولاً ناشی‌از آرتریت است و با اضافه‌وزن تشدید می‌شود. ممکن است آسیب مفاصل، یک‌طرفه (مثلاً در آرتروز) یا دو طرفه (مثلاً در روماتیسم) باشد یا همه مفاصل را درگیر کند (مثلاً در فیبرومیالژیا). باوجود تأثیر تحلیل عضلات بر ناتوانی سالمندان از انجام حرکات ورزشی، اغلب دلیل ناتوانی وجود درد در بافت مجاور (سایر عضلات، مفاصل، تاندون‌ها) است که باعث اُفت عملکرد و قدرت عضلات اطراف خود می‌شود.

تمرینات قدرتی و انعطاف‌پذیری برای همه افراد در هر سنی مناسب هستند و باید در برنامه ورزشی سالمندان گنجانده شوند.

انجام حرکات اصلاحی می‌تواند با تقویت عضلات، افزایش دامنه حرکتی مفاصل و افزایش انعطاف‌پذیری عضلات، به کاهش درد و افزایش توانایی حرکتی سالمندان کمک کند. همچنین، شناکردن و انجام تمرینات ورزشی هوازی در آب (خصوصاً برای سالمندانی که اضافه‌وزن دارند) بار تحمیل‌شده روی مفاصل را کاهش می‌دهد و نقش مهمی در تقویت سیستم قلبی-تنفسی دارد.

دلایل دریافت خدمات فیزیوتراپی حرکات اصلاحی سالمندان در منزل

حضور متخصصان حرکات اصلاحی سالمندان در منزل، مزایای متعددی دارد:

• آسایش و راحتی در محیط آشنای خانه: ویزیت در منزل، مشکلات و استرس‌های ناشی‌از تردد شهری را حذف می‌کند و باعث می‌شود سالمندان، احساس امنیت، آرامش و آسایش بیشتری داشته باشند؛
• امکان تنظیم برنامه حرکات اصلاحی متناسب با امکانات محیط زندگی سالمند: حرکات اصلاحی می‌توانند بر اساس امکانات محیط زندگی سالمند برنامه‌ریزی شوند و درصورت لزوم، توصیه‌هایی برای افزایش ایمنی و ارتقاء امکانات محیطی ارائه شود؛
• امکان تداوم فعالیت بدنی سالمند: برنامه حرکات اصلاحی سالمندان در خانه، حتی به سالمندانی که دارای ناتوانی‌های حرکتی هستند یا امکان جابه‌جایی ندارند، اجازه می‌دهد تا در محیط خانه خود به ورزش ادامه دهند.

خدمات پناه در انجام حرکات اصلاحی

باتوجه به اهمیت حفظ توانایی‌های حرکتی و رفع دردهای اسکلتی-عضلانی سالمندان و نقش مهم آن در حفظ و ارتقاء کیفیت زندگی و سلامت عمومی این عزیزان، در سایت پناه، امکان استفاده از خدمات تخصصی متخصصان فیزیوتراپی و متخصصان حرکات اصلاحی در منزل، برای سالمندان فراهم شده است.

 شما می‌توانید با ثبت‌نام و پُرکردن فرم تاریخچه پزشکی بیمار و درخواست ویزیت در منزل، از خدمات متخصصان حرکات اصلاحی در محل زندگی سالمند بهره‌مند شوید. این خدمات، شامل طراحی برنامه حرکات اصلاحی اختصاصی بر اساس ارزیابی بالینی و سوابق پزشکی سالمند، آموزش و کمک به سالمند برای انجام صحیح حرکات، ارائه توصیه‌هایی برای ارتقاء ایمنی، فراهم کردن تجهیزات مناسب ورزشی، ارزیابی مداوم نتایج حاصل از انجام تمرینات و به‌روزرسانی برنامه حرکات اصلاحی است. همچنین در سایت پناه، امکان تهیه انواع ابزار ورزشی مثل دمبل و کش‌های ورزشی و تجهیزات کمکی مانند عصا و واکر فراهم شده است. کافی است به بخش خدمات تجهیزات پناه مراجعه کنید و درخواست خود را ثبت نمایید.

سخن پایانی

سالمندان، به‌دلیل روند پیری فیزیولوژیک و ابتلا به بیماری‌های مزمن، بیشتر درمعرض آسیب‌دیدگی مفاصل، تاندون‌ها و عضلات، تحلیل عضلانی و دردهای ناشی از آن‌ها قرار دارند. این مسائل، درکنار تغییرات تدریجی وضعیت بدن و کاهش تعادل سالمند به‌دلایل مختلف، می‌توانند باعث بی‌تحرکی و ابتلا به بیماری‌های مختلف ناشی‌از آن یا زمین‌خوردن و آسیب‌های خطرناک شوند.

بنابراین، تقویت توانایی‌های حرکتی و رفع دردهای سالمندان به‌کمک فیزیوتراپی یا برنامه حرکات اصلاحی، اهمیت بسیار زیادی دارد. در این مقاله به بررسی تکنیک حرکات اصلاحی، ابعاد مختلف و مزایای آن برای اصلاح اختلالات حرکتی سالمندان پرداختیم. امیدواریم با مطالعه این مقاله، اطلاعات کاملی در این زمینه به‌دست آورده باشید.

منبع +++