مروری بر علل و راهکارهای درمان زوال عقل در سالمندان

درمان زوال عقل در سالمندان، یکی از آن معماهایی است که مدت‌هاست علم پزشکی را به خود مشغول کرده است. زوال عقل، بخشی طبیعی از فرایند پیری نیست و اکثر سالمندان، تا پایان عمر، دچار آن نمی‌شوند. اما به‌هرحال، بخشی از سالمندان عزیز و خانواده‌هایشان، با این چالش و عوارض همراه آن، ازجمله فراموشی، دست‌به‌گریبان هستند. پس از سنین میانسالی، هرکسی که کمی برای به‌یادآوردن یک نام، یک تاریخ یا یک فرد، کمی با مشکل، مواجه شود، بلافاصله نگران می‌شود که مبادا دچار فراموشی و زوال عقل شده باشد.

اما حقیقت این است که تنها حدود یک درصد از سالمندانی که فراموشی مرتبط با سن را تجربه می‌کنند، دچار زوال عقل می‌شوند. در این مقاله، به بررسی عوامل، علائم و عوارض زوال عقل، نحوۀ تشخیص آن و چگونگی پیشگیری و درمان زوال عقل در سالمندان، خواهیم پرداخت. با ما بمانید!

زوال عقل چیست و چرا تشخیص و درمان به‌موقع آن اهمیت دارد؟

اصطلاح زوال عقل (Dementia) برای توصیف مجموعه‌ای از علائم ناشی از تحلیل غیرطبیعی مغز به‌واسطۀ عوامل مختلفی مثل انواع بیماری‌ها، سکتۀ مغزی و آسیب فیزیکی مغز به کار می‌رود که با تأثیر بر حافظه، تفکر، تکلّم و توانایی برقراری ارتباط، باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمرۀ‌ سالمندان مبتلا به زوال عقل می‌شوند.

این سالمندان، معمولاً حافظۀ خود را ازدست می‌دهند و اغلب، این موضوع، از علائم اصلی و اولیۀ زوال عقل است. اما ازدست‌دادن حافظه به‌تنهایی، به‌معنای زوال عقل نیست. اختلال حافظه به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که زوال عقل، فقط یکی از آن‌هاست. معمولاً زوال عقل، منجربه زوال عملکرد شناختی (فراتر از پیامدهای بیولوژیکی معمول پیری) می‌شود؛ اما هوشیاری فرد، تحت‌تأثیر قرار نمی‌گیرد. اختلال عملکرد شناختی، معمولاً با تغییرات خلق‌وخو و رفتار عاطفی همراه است.

زوال عقل، یک بیماری خاص و مشخص نیست. بلکه چندین بیماری مختلف، می‌توانند باعث آن شوند. بیماری آلزایمر، شایع‌‌ترین علت زوال عقل در سالمندان است. اما علل دیگری نیز برای زوال عقل وجود دارد. بسته به علت زوال عقل، ممکن است برخی از علائم آن با درمان زوال عقل در سالمندان، برگشت‌پذیر باشند. اما عمدتاً در انواع پیش‌رونده، درمان زوال عقل در سالمندان، صرفاً برای مدیریت و بهبود علائم بیماری، انجام می‌شود.

زوال عقل، نه‌تنها برای سالمندان مبتلا، بلکه برای مراقبین، خانواده‌ها و جامعه نیز، پیامدهای فیزیکی، روانی، اجتماعی و اقتصادی دارد. فقدان آگاهی و درک کافی از زوال عقل، اغلب باعث انگ‌زدن (انگ پیری، انگ فراموشکاری و بی‌حواسی و غیره) به سالمندان شده و مانع تشخیص به‌موقع، درمان زوال عقل در سالمندان و مراقبت مناسب از مبتلایان زوال عقل می‌شود. اما درمان به‌موقع، برای حفظ کرامت و احترام، استقلال و توانایی‌های عملکردی سالمندان، اهمیت حیاتی دارد و کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود می‌بخشد.

بنابر گزارشات ایرنا در خرداد و آبان ۱۴۰۲ و به‌نقل از دکتر معصومه صالحی، رئیس انجمن آلزایمر ایران، در دنیا حدود ۵۵ میلیون نفر به زوال عقل، مبتلا هستند و این درحالی است که ۷۵ درصد مبتلایان زوال عقل، هنوز تشخیص داده نشده‌اند. در ایران نیز، حدود یک میلیون نفر به زوال عقل مبتلا هستند که ۷۰ درصد آن‌ها را بیماران آلزایمری تشکیل می‌دهند.

انواع زوال عقل

زوال عقل، انواع مختلفی دارد که در اکثر موارد، نمی‌توان آن‌ها را کاملاً از هم متمایز کرد و اغلب، به طور همزمان، در فرد مبتلا وجود دارند. انواع مختلف زوال عقل، عبارتند از:

1. زوال عقل پیش‌رونده: که با گذر زمان، بدتر می‌شود و برگشت‌ناپذیر است (عوارض آن ماندگار هستند). انواع زوال عقل پیش‌رونده عبارتند از:
2. بیماری آلزایمر: شایع‌ترین عامل زوال عقل که با سطوح خفیف فراموشی آغاز شده و در مرحلۀ سوم بیماری می‌تواند منجربه ازدست‌دادن توانایی تکلّم و انجام فعالیت‌های معمول روزانهشود.
3. زوال عقل عروقی: دومین نوع شایع زوال عقل که در اثر سکتۀ مغزی یا تصلّب شرایین ایجاد می‌شود.
4. زوال عقل اجسام لِوی: باعث واکنش‌های تأخیری و از دست دادن حافظه می‌شود.
5. زوال عقل فرونتوتمپورال یا پیشانی گیجگاهی: نوع کمتر شایع زوال عقل که در آن لوب‌های پیشانی و گیجگاهی مغز، تحت تأثیر قرار می‌گیرند. معمولاً زمان آغاز آن، دوران میانسالی و اوایل سالمندی است.
6. زوال عقل مختلط: ترکیبی از دو یا چند نوع زوال عقل که بیشتر در افراد بالای ۸۰ سال دیده می‌شود و شایع‌‌ترین حالت آن، ترکیب بیماری آلزایمر با زوال عقل عروقی است.
7. زوال عقل ناشی از سایر بیماری‌ها مثل پارکینسون، هانتینگتون و بیماری نادر کروتزفلد جاکوب
8. زوال عقل ناشی از ضربۀ مغزی: معمولاً در افرادی که مکرراً به سرشان ضربه می‌خورد، مثل بوکسورها دیده می‌شود.
9. مشکلات و بیماری‌هایی با علائم مشابه زوال عقل: گاهی علائم زوال عقل، ناشی از مشکلات دیگر سلامتی هستند و با درمان مشکل زمینه‌ای، رفع می‌شوند. برخی از این مشکلات عبارتند از:
10. برخی بیماری‌های عفونی: مثلاً اِچ‌آی‌وی
11. بیماری‌های خودایمنی: اِم‌اِس و سایر بیماری‌های ناشی از حملۀ سیستم ایمنی بدن به سلول‌های عصبی
12. سطوح پایین برخی مواد مُغذّی: دریافت ناکافی ویتامین‌های ب۱، ب۶ و ب۱۲، مس و ویتامین ای
13. بیماری‌های متابولیک یا مشکلات غدد درون‌ریز: اختلالات تیروئید، قند خون پایین، کاهش یا افزایش شدید سطح سدیم یا کلسیم، اختلال در جذب ویتامین ب۱۲
14. کم‌آبی بدن: ناشی‌از مصرف ناکافی آب و مایعات
15. مصرف بیش‌ازحد الکل
16. عوارض جانبی داروها: ناشی‌ازواکنش بدن به یک دارو یا تداخل چند دارو
17. هماتوم ساب‌دورال: خونریزی بین جمجمه و پوشش روی مغز در سالمندان، پس‌از زمین خوردن یا ضربه به سر
18. تومور مغزی: به ندرت باعث زوال عقل می‌شود.
19. هیدروسفالی با فشار طبیعی: ناشی از بزرگ‌شدن بطن‌های مغز به‌دلیل تجمع مایع مغزی-نخاعی که می‌تواند باعث مشکل در راه‌رفتن، دفع ادرار و حافظه شود.

چه دلایلی می‌توانند باعث زوال عقل در سالمندان شوند؟

زوال عقل در اثر تحلیل غیرطبیعی مغز ایجاد می‌شود. تغییرات سلول‌های عصبی، توانایی مغز را برای برقراری ارتباط با نواحی مختلف، ازبین می‌برند. همچنین، گاهی مسدودشدن جریان خون، مانع رسیدن اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز به مغز و درنتیجه، مرگ بافت‌های مغز می‌شود. انواع زوال عقل پیش‌رونده به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند که برخی از آن‌ها عبارتند از:

عوامل افزایش‌دهندۀ خطر ابتلا به زوال عقل در سالمندان

برخی عوامل، می‌توانند احتمال ابتلا به زوال عقل در دوران سالمندی را افزایش دهند. ازجمله:

1. عوامل غیرقابل اصلاح:
2. سن (زوال عقل در افراد ۶۵ ساله یا بالاتر، شایع‌تر است)
3. ژنتیک (سابقۀ خانوادگی ابتلا به زوال عقل)
4. جنسیت (زنان، تقریباً دو برابر مردان به زوال عقل، مبتلا می‌شوند)
5. عوامل قابل اصلاح
6. عوامل مشکلات قلبی-عروقی مانند:
7. فشار خون بالا
   1. کلسترول بالا
   1. تصلب شرایین (گرفتگی رگ‌ها)
   1. دیابت کنترل‌نشده
   1. اضافه‌وزن یا چاقی
   1. سیگار کشیدن
   1. افراط در نوشیدن الکل
8. رژیم غذایی نامتعادل و دریافت ناکافی برخی ویتامین‌ها مثل ویتامین د و ویتامین‌های گروه ب
9. نداشتن تحرک فیزیکی، فعالیت ذهنی و روابط اجتماعی
10. افسردگی
11. خواب ناکافی یا بی‌کیفیت
12. ضربه به سر و مشکلات شنوایی و بینایی درمان نشده یا عدم استفاده از عینک و سمعک تجویزشده
13. آلودگی هوا
14. مصرف برخی داروها مانند داروهای آرام‌بخش، قرص‌های خواب (به‌ویژه دیفن هیدرامین) و برخی داروهای کنترل ادرار

عوارض زوال عقل در سالمندان

زوال عقل، به‌مرور، تمام بدن را تحت تأثیر قرار داده و عملکرد بیمار را با اختلال، مواجه می‌کند. مهم‌ترین عوارض آن عبارتند از:

• سوء تغذیه. بسیاری از سالمندان مبتلا، اشتهای خود را ازدست می‌دهند و گاهی از خوردن غذا خودداری می‌کنند. برخی از این سالمندان، در مراحل پیشرفتۀ بیماری، توانایی جویدن و بلعیدن غذا را ازدست می‌دهند.
• سینه‌پهلو (پنومونی). مشکلات بلع، باعث پریدن غذا و مایعات به داخل ریه و انسداد مجاری تنفسی می‌شود.
• ناتوانی در انجام مراقبت‌های شخصی. با پیشرفت بیماری، سالمندان، توانایی حمام کردن، لباس پوشیدن، مسواک زدن، استفاده از توالت و مصرف داروهای تجویز شده را از دست می‌دهند و نیاز به کمک یک مراقب، خواهند داشت.
• ناتوانی در حفظ ایمنی شخصی. در مراحل پیشرفتۀ زوال عقل، فعالیت‌های سادۀ روزمره مثل رانندگی، آشپزی، راه رفتن و تنها زندگی کردن، می‌توانند برای سالمندان خطرناک باشند.
• ابتلا به انواع عفونت. به‌دلیل مشکلات حرکتی، بیماری‌ها و ناتوانی در مراقبت از خود

روش­های پیشگیری از زوال عقل در سالمندان

هیچ راه‌حل قطعی برای جلوگیری از زوال عقل وجود ندارد؛ اما کنترل عوامل قابل اصلاح افزایش‌دهندۀ احتمال ابتلا به زوال عقل، می‌تواند برای پیشگیری از زوال عقل در سالمندان و به تأخیر انداختن آن یا حتی مدیریت و بهبود علائم آن مفید باشد:

• حفظ سلامت قلبی-عروقی: وزن، فشار خون، کلسترول و قند خون خود را کنترل کنید.

• ترک سیگار و الکل

• رژیم غذایی متعادل و دریافت ویتامین کافی: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین بدون چربی، ماهی‌های چرب و چربی‌های مفید مثل روغن زیتون، سلامت قلب و مغز را بهبود می‌بخشد. این مواد غذایی سرشار از انواع ویتامین هستند.

• فعالیت جسمی و اجتماعی: حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش کنید. ورزش ساده‌ای مثل پیاده‌روی هم مؤثر است؛ ولی با شرکت در ورزش‌های گروهی و کلاس‌های ورزشی، می‌توانید روابط اجتماعی خود را نیز افزایش دهید.

• خواب کافی و باکیفیت: اگر اختلال خواب یا اختلالات تنفسی و خُر و پف دارید، حتماً آن را درمان کنید. خوابیدن در اتاق ساکت، تاریک و خنک، کیفیت خواب را بالا می‌برد.

• فعالیت ذهنی: مطالعه، حل جدول، معما و بازی‌های ذهنی و یادگرفتن یک مهارت جدید، ممکن است شروع زوال عقل را به تأخیر بیندازند و درصورت ابتلا، علائم آن را بهبود دهند.

• حفظ سلامت روان. اگر افسردگی دارید، برای درمان آن اقدام کنید. برای حفظ آرامش از تکنیک‌هایی مثل مدیتیشن و تن‌آرامی استفاده کنید.

• درمان مشکلات شنوایی و بینایی: احتمال ایجاد مشکلات مربوط به تفکر و زوال شناختی در افراد کم‌شنوا و کم‌بینا بیشتر است. با درمان به‌موقع و استفاده از سمعک و عینک، این احتمال را کاهش دهید.

• جلوگیری از ضربه به سر

• فرار از هوای آلوده: تا می‌توانید در طبیعت، وقت بگذرانید و در خانه از دستگاه‌های هواساز استفاده کنید.

چه علائمی می‌توانند نشان دهندۀ زوال عقل در سالمندان باشند؟

برخی علائم عمومی که به شناسایی زوال عقل در سالمندان کمک می‌کنند، عبارتند از:

اما انواع مختلف زوال عقل، دارای برخی نشانه‌های اختصاصی‌تر نیز هستند که می‌توانند به تشخیص نوع زوال عقل و اتخاذ راهکارهای مناسب‌تر برای درمان زوال عقل در سالمندان، کمک کنند. برخی از رایج‌ترین این نشانه‌ها عبارتند از:

بیشتر بخوانید: درمان بیقراری سالمندان

چگونه می‌توان زوال عقل را تشخیص داد؟

تشخیص زودهنگام زوال عقل و شناسایی نوع آن، برای ارائه مراقبت‌های مناسب و انتخاب راهکار درست درمان زوال عقل در سالمندان، بسیار مهم است و برای سالمند و اطرافیان او فرصت کافی فراهم می‌کند تا برای طی‌کردن دوران بیماری به بهترین وجه و حفظ استقلال تا جای ممکن، آماده شوند.

بهتر است در مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب، یکی از نزدیکان سالمند که او را به‌خوبی می‌شناسد و درجریان تغییرات ایجاد شده هست، او را همراهی کند. معمولاً تیمی از پزشکان، تمام یا برخی از اقدامات ذیل را برای ارزیابی و تشخیص زوال عقل و اتخاذ راهکار مناسب برای درمان زوال عقل در سالمندان، انجام خواهند داد:

• معاینۀ فیزیکی و بررسی سابقۀ پزشکی. برای تشخیص الگوی ازدست‌دادن مهارت‌ها و توانایی‌های عملکردی و تعیین مهارت‌هایی که فرد هنوز قادر به انجام آنهاست (مثل کارهای روزمرۀ خرید، آشپزی، شستشو و پرداخت قبوض)
• تست‌های شناختی و عصب روانشناختی. برای ارزیابی توانایی تفکر، سنجش مهارت‌های تفکر مانند حافظه، جهت‌گیری، استدلال و قضاوت، مهارت‌های زبانی و توجه
• ارزیابی اعصاب. شامل ارزیابی حافظه، مهارت‌های زبانی، ادراک بصری، توجه، مهارت‌های حل مسأله، حرکات، حواس، تعادل و رفلکس‌ها (واکنش‌ها)
• سی‌تی‌اسکن یا اِم‌آرآی. برای بررسی احتمال سکتۀ مغزی، خونریزی، تومور یا هیدروسفالی
• پت‌اسکن. برای بررسی الگوهای فعالیت مغز و احتمال رسوب پروتئین آمیلوئید یا تاو (نشانگرهای بیماری آلزایمر) در مغز
• آزمایش خون. برای بررسی مشکلات سلامتی اثرگذار بر عملکرد مغز؛ مانند کمبود ویتامین ب۱۲ یا کم‌کاری تیروئید
• نمونه‌برداری از مایع نخاعی. برای بررسی عفونت، التهاب یا نشانگرهای برخی بیماری‌ها
• ارزیابی روانپزشکی. برای بررسی احتمال افسردگی یا سایر اختلالات روانشناختی

راهکارهایی برای درمان زوال عقل در سالمندان

معمولاً درمان زوال عقل در سالمندان، به‌طور کامل، امکان‌پذیر نیست و صرفاً می‌توان ازطریق راهکارهای درمانی، علائم آن را بهبود داد و به سالمند، کمک کرد تا جای ممکن، توانایی عملکردی و استقلال خود را حفظ کند. در ادامه به بیان راهکارهای درمان زوال عقل در سالمندان و مدیریت علائم آن می‌پردازیم.

استفاده از دارو برای درمان زوال عقل در سالمندان

معمولاً داروهای ذیل، برای بهبود موقت علائم زوال عقل، استفاده می‌شوند.

1. مهارکننده‌های آنزیم کولین‌استراز: برای افزایش سطح استیل‌کولین در مغز، استفاده می‌شوند (یک پیام‌رسان عصبی که امکان انتقال اطلاعات بین نورون‌های خاص را فراهم می‌کند و در حفظ حافظه، نقش دارد).
2. دونِپزیل (Donepezil)
3. ریواستیگمین (Rivastigmine)
4. گالانتامین (Galantamine)
5. تنظیم‌کننده‌های گلوتامات: برای تنظیم سطح گلوتامات در مغز، استفاده می‌شوند (یک پیام‌رسان عصبی که در یادگیری و حافظه، نقش دارد؛ اما سطوح بالای آن باعث مرگ نورون‌ها می‌شود).
6. ممانتین (Memantine)
7. جدیدترین داروهای آلزایمر: داروهایی که با هدف قراردادن پروتئین آمیلوئید انباشته‌شده در مغز، پیشرفت آلزایمر خفیف و کاهش شناختی-عملکردی ناشی‌از آن را حدود ۳۵ درصد، کُند می‌کنند.
8. آدوکانوماب (Aducanumab)
9. لیکانِماب (Lecanemab)
10. دُونانِماب (Donanemab)
11. سایر داروها که ممکن است برای درمان مشکلات جانبی مبتلایان زوال عقل، مثل افسردگی، فشار خون، دیابت و کلسترول بالا، پارکینسون، توهم و اختلالات خواب، استفاده شوند.
12. داروهای تأییدنشدۀ مدعی درمان زوال عقل در سالمندان: دربارۀ استفاده از این داروها با احتیاط عمل کنید! ممکن است این داروها با سایر درمان‌های تجویزشده توسط پزشک، تداخل داشته باشند و علاوه بر اتلاف پول، زندگی سالمند را به خطر بیندازند. حتی مکمل‌های ویتامین ای باید با صلاحدید پزشک مصرف شوند.

راهکارهای غیردارویی مدیریت و درمان زوال عقل در سالمندان

بهتر است برای بهبود برخی از علائم همراه با زوال عقل (مانند افسردگی، توهم، بی‌قراری و اضطراب)، در ابتدا به جای دارو از راهکارهای مکمل درمان زوال عقل در سالمندان، استفاده شود. برخی از این راهکارهای درمانی عبارتند از:

1. کاردرمانی: با هدف آموزش شیوه‌های حفظ ایمنی و جلوگیری از زمین‌خوردن، مقابله با علائمی مثل مشکلات حرکتی، مدیریت رفتار و آماده‌شدن برای مراحل مختلف پیشرفت بیماری
2. موسیقی‌درمانی
3. خاطره‌درمانی با تماشای آلبوم‌ها و فیلم‌های خانوادگی و گفتگو دربارۀ گذشته
4. رایحه‌درمانی
5. ماساژدرمانی
6. هنردرمانی با تمرکز بر فرایند خلق هنرمندانه و نه نتیجۀ پایانی آن.

چگونه می‌توان از سالمندان مبتلا به زوال عقل مراقبت کرد؟

مراقبت از سالمندان مبتلا به زوال عقل در منزل، بهترین حالت برای آن‌هاست؛ اما می‌تواند فشار مالی، فیزیکی و عاطفی زیادی را بر خانواده‌ها و مراقبین سالمند، تحمیل کند. اگر مراقبت از سالمند عزیزی را بر عهده گرفتید، بهتر است:

1. اطلاعات خود را دربارۀ زوال عقل و پیامدهای آن، راهکارهای مدیریت علائم و تمام مراکز درمانی ضروری، کامل کنید.
2. زمانی را به مراقبت از خود اختصاص دهید. ورزش؛ مدیتیشن و رژیم غذایی مناسب، می‌توانند شما را سالم‌تر نگه دارند تا بتوانید از سالمند، بهتر مراقبت کنید.
3. در صورت لزوم، بدون احساس گناه، مدتی به خود مرخصی بدهید و از دیگران بخواهید تا وظیفۀ مراقبت را برعهده بگیرند.

علاوه بر موارد فوق، برای کمک به مدیریت علائم سالمند، می‌توانید اقدامات ذیل را انجام دهید:

1. برقراری ارتباط مناسب: بهترین راه کمک به سالمند مبتلا به زوال عقل، گوش‌دادن فعالانه به حرف‌های اوست. به‌آرامی و با جملات ساده صحبت کنید؛ تماس چشمی برقرار کنید؛ اشیایی را که دربارۀ آن‌ها صحبت می‌کنید، با دست نشان دهید و سالمند را مجبور به پاسخ سریع نکنید. با همدلی و ایجاد حس اطمینان از اینکه تنهایش نمی‌گذارید، سالمند می‌تواند احترام و کرامت خود را تا جای ممکن، حفظ کند.
2. تغییرات محیطی: حذف وسایل غیرضروری و برقراری سکوت در خانه، توانایی تمرکز و عملکرد سالمندان را بهبود می‌دهد. اشیای خطرناک مثل چاقو باید مخفی شوند. برای تشخیص بهتر درها، راهروها و سایر مسیرها باید از رنگ‌های متفاوت و تابلوهای راهنما استفاده شود. در مراحل پیشرفته‌تر بیماری، باید از ابزاری مثل پیجر و جی‌پی‌اِس استفاده شود تا اگر سالمند، زمین خورد یا بیرون از خانه، سرگردان شد، بتوان فوراً به کمک او رفت. بهتر است سالمند، همیشه کارت مشخصات خود را که نوع بیماری، شمارۀ تماس مراقب و نشانی منزل در آن قید شده‌اند، به همراه داشته باشد.
3. ساده‌سازی وظایف: تقسیم وظایف پیچیده به بخش‌های کوچک‌تر و ساده‌تر، کمک می‌کند تا سالمند، راحت‌تر آن‌ها را انجام دهد و احساس موفقیت کند. ایجاد ساختار و برنامۀ روتین روزانه هم، به رفع سردرگمی این سالمندان، کمک می‌کند.

منظور از وظایف پیچیده، هرگونه وظیفه‌ای است که شامل بخش‌های مختلف است. مثلاً مسواک‌زدن، یک وظیفۀ پیچیده است که بخش‌های ساده‌تر آن عبارتند از: برداشتن خمیردندان؛ بازکردن درب تیوب؛ گذاشتن درب روی میز؛ برداشتن مسواک از جامسواکی؛ گذاشتن سر تیوب، نزدیک‌به فرچۀ مسواک؛ فشار دادن تیوب تا حدی که به‌اندازۀ یک نخود، خمیردندان از آن خارج شده و روی فرچۀ مسواک قرار بگیرد؛ گذاشتن خمیردندان روی میز؛ وارد کردن فرچۀ مسواک به دهان؛ کشیدن فرچۀ مسواک روی بخش بیرونی دندان‌ها در حرکات تکراری بالا به پایین و برعکس؛

کشیدن فرچۀ مسواک روی بخش درونی دندان‌ها؛ خارج کردن فرچۀ مسواک از دهان؛ بازکردن شیر آب؛ شستشوی مسواک؛ بستن شیر آب؛ بازگرداندن مسواک به جامسواکی؛ برداشتن خمیردندان و درب آن از روی میز؛ بستن درب خمیردندان؛ بازگرداندن خمیردندان به جای خود؛ بازکردن شیر آب؛ شستشوی کامل دهان و صورت با آب؛ بستن شیر آب؛ برداشتن حوله؛ خشک‌کردن دست و صورت؛ بازگرداندن حوله به جای خود.

• تشویق سالمند به فعال‌بودن: انجام ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی، برقراری روابط اجتماعی با همسالان و کمک به انجام امور سادۀ خانه مثل تاکردن لباس‌ها، علاوه‌بر ارتقاء سلامت فیزیکی، ذهنی و روانی سالمند، به او احساس مفیدبودن می‌دهند و به حفظ توانایی‌های شناختی و عملکردی او برای مدت طولانی‌تر کمک می‌کنند.
• نظارت بر برنامۀ روتین زندگی سالمند: بررسی مداوم داروهای مصرفی و رژیم غذایی سالمند و حفظ برنامۀ روتین خواب و بیداری با ممانعت از مصرف قهوه و چای در ساعات پایانی روز و حفظ آرامش محیط خواب سالمند، به کاهش علائمی مانند بی‌قراری و سردرگمی، کمک می‌کنند.
• داشتن یک تقویم مشترک با سالمند: می‌توان برای کمک به تحریک حافظۀ سالمند، در این تقویم، تمام برنامه‌های روزانه و هفتگی ، ازجمله ساعات مصرف دارو و صرف غذا، قرارهای ملاقات و غیره را ذکر کرد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اقدام به موقع برای درمان زوال عقل در سالمندان، نقش مهمی در درمان مؤثر این بیماری و به‌تعویق انداختن عوارض و بهبود علائم آن دارد. بنابراین، لازم است به محض مشاهدۀ نخستین علائم زوال عقل، از جمله اختلالات حافظه، اختلال توجه و تمرکز و مختل شدن فعالیت‌های روزمره، برای تشخیص نوع و آغاز درمان زوال عقل در سالمندان، به پزشک متخصص مغز و اعصاب، و درصورت لزوم، برای بررسی بیشتر و درمان‌های کمکی برای مشکلاتی مثل افسردگی و توهم که غالباً همراه زوال عقل هستند، به روانپزشک یا روانشناس و متخصص بیماری‌های سالمندان، مراجعه کنید.

خدمات پناه

بررسی منظم تاریخچه پزشکی و حفظ سلامت جسمی، روحی-روانی و ذهنی سالمندان، نقش مهمی در به‌ تأخیر انداختن و تشخیص به‌هنگام و درمان زوال عقل دارد. اگر سالمند هنوز دچار زوال عقل نشده، اما نگرانی‌هایی در این زمینه دارید، می‌توانید با ثبت‌نام و پُرکردن فرم تاریخچه پزشکی بیمار در سایت پناه و ویزیت در منزل یا ویزیت آنلاین دوره‌ای توسط پزشک، نگرانی خود را برطرف کنید.

حفظ فعالیت بدنی و ذهنی، رژیم غذایی مناسب و رفع مشکلات شنوایی و بینایی، اهمیت زیادی در به ‌تأخیر انداختن زوال عقل دارند و در مبتلایان نیز، به کاهش عوارض و کُندکردن پیشرفت علائم زوال عقل کمک می‌کنند.

متخصصان تغذیه، فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی، شنوایی‌سنجی و بینایی‌سنجی، می‌توانند به‌صورت آنلاین یا در منزل شما خدمات مورد نیاز سالمند و توصیه‌های ضروری برای اصلاح برنامه زندگی و ایمن‌سازی محیط خانه را ارائه دهند.

سالمندان مبتلابه زوال عقل، گاهی با عوارضی مانند توهم، هذیان‌گویی، بی‌قراری و بدبینی مواجه می‌شوند. در سایت پناه، امکان درمان این علائم از طریق مشاره آنلاین با روانشناس یا روانپزشک فراهم شده است. به‌دلیل عوارض ذکرشده و ناتوانی‌های حرکتی و عوارض جسمی ناشی‌از پیشرفت زوال عقل، مراقبت از سالمندان مبتلا به زوال عقل، اجتناب‌ناپذیر و گاهی سخت و طاقت‌فرساست.

بهره‌گیری از خدمات مراقبت در منزل، توسط پرستاران حاذق، می‌تواند بار روانی و فیزیکی مراقبت را برای خانواده‌ها کاهش دهد و نقش شایانی در جلوگیری از مشکلات جسمی و روحی-روانی، مانند انواع عفونت، سوءتغذیه، افسردگی و انزوای سالمند داشته باشد.

سخن پایانی

درمان زوال عقل در سالمندان، می‌تواند به این عزیزان کمک کند تا احترام، کرامت، استقلال و توانایی‌های عملکردی خود را برای مدت طولانی‌تری حفظ کنند. بنابراین اگر با علائم زوال عقل در خود یا یک سالمند عزیز، مواجهید، هرچه سریع‌تر برای درمان زوال عقل در سالمندان، اقدام کنید. در این مقاله به بررسی عوامل، عوارض و علائم زوال عقل در سالمندان پرداختیم و سپس، به شیوه‌های پیشگیری و درمان زوال عقل در سالمندان، اشاره کردیم.

منبع +++