بررسی علل و راهکارهای درمان نارسایی کلیه سالمندان

درمان نارسایی کلیه سالمندان، اهمیت حیاتی در حفظ سلامت و حتی جان این عزیزان دارد. با افزایش سن، آسیبپذیری سالمندان نسبت به برخی مسائل بهداشتی مانند بیماریهای کلیوی، افزایش مییابد. نارسایی کلیه که در میان سالمندان شایع است، درصورت عدم تشخیص زودهنگام میتواند بهآرامی پیشرفت کند. این درحالی است که راهکارهای متعددی برای مدیریت علائم و عوارض اُفت عملکرد کلیه، وجود دارد. در این مقاله، به بررسی دلایل نارسایی کلیه و شیوههای درمان نارسایی کلیه سالمندان میپردازیم و همچنین، بر اهمیت آگاهی، تشخیص و مداخلۀ بهموقع برای درمان نارسایی کلیه سالمندان، تأکید میکنیم. با ما بمانید!
نارسایی کلیه در سالمندان چیست و چرا اهمیت ویژهای دارد؟
نارسایی کلیه (Kidney Failure)، شدیدترین مرحلۀ بیماری کلیه است و بدان معناست که کلیههای فرد، دیگر قادر به فعالیت کافی برای زنده نگه داشتن او نیستند و ۸۵ تا ۹۰ درصد کارکرد خود را ازدست دادهاند. کلیهها مواد زائد و مایعات اضافی خون را فیلتر کرده و ازطریق ادرار، دفع میکنند. بنابراین، اگر توانایی فیلترکردن را از دست بدهند، سطوح خطرناکی از مایعات، الکترولیتها و مواد زائد، در بدن تجمع خواهند یافت. در این مرحله، زنده ماندن بیمار، مستلزم دیالیز یا پیوند کلیه است.
روند طبیعی پیری بدن میتواند سالمندان را بیشتر مستعد ابتلا به نارسایی کلیه و عوارض آن، ازجمله نارسایی حاد کلیه کند. با افزایش سن، عملکرد کلیهها بهتدریج اُفت میکند و تأثیرات هرگونه آسیب یا بیماری دیگری بر کلیهها نیز، شدیدتر میشود. بهعلاوه، بیماریهای مرتبط با سن، مانند دیابت، فشار خون بالا یا بیماری قلبی میتوانند احتمال زوال کلیه در سالمندان را افزایش دهند.
بنابر گزارش ایسنا در اردیبهشت ۱۴۰۲، به نقل از دکتر علیرضا زالی، رئیس دانشگاه شهید بهشتی، در این سال، حدود ۴۷ هزار بیمار دیالیزی در ایران وجود داشت که مرحله پنجم (نهایی) نارسایی کلیه را طی کرده بودند. پیشبینیها حاکی از آن هستند که این تعداد در سال ۱۴۰۷، دستکم ۲ برابر خواهد شد. همچنین، تعداد کل بیماران دچار نارسایی کلیه در سال ۱۴۰۷، ۵ برابر خواهد شد. شیوع بالای دیابت، فشار خون و چاقی در کشور، احتمال نارسایی کلیه را ۵۰ درصد افزایش میدهد.
چه عواملی میتوانند باعث بروز نارسایی کلیه در سالمندان شوند؟
نارسایی مزمن کلیه، زمانی اتفاق میافتد که یک بیماری، عملکرد کلیه را مختل کند و طی چند ماه یا سال، باعث بدتر شدن آسیب وارده به کلیه شود. در برخی افراد، آسیب کلیه، حتی پس از برطرف شدن بیماری زمینهای، میتواند به پیشرفت خود ادامه دهد.
علل نارسایی مزمن کلیه | توضیح |
دیابت | آسیب به مویرگهای کلیهها بهدلیل قند بالا ایجاد اختلال در فیلتراسیون مواد زائد |
فشار خون بالا | آسیب به رگهای خونی کلیه کاهش ظرفیت فیلتراسیون رگهای خونی کلیه |
گلومرولونفریت | بیماری ناشی از التهاب گلومرولها (واحدهای فیلترکنندۀ کلیه) التهاب گلومرولها بهدلیل عفونت یا سایر محرکها |
مشکلات مجاری ادراری | سنگ کلیه |
بیماری کلیۀ پلیکیستیک | یک اختلال ژنتیکی (رشد کیستهای متعدد در کلیهها) ایجاد اختلال در عملکرد کلیه |
برخی بیماریهای خودایمنی | لوپوس نفروپاتی IgA |
عوارض جانبی داروها | داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برخی از آنتیهیستامینها مانند رانیتیدین و سایمتیدین بسیاری از آنتیبیوتیکها بسیاری از داروهای قلب، ازجمله برخی رقیقکنندههای خون |
سبک زندگی و عوامل محیطی | عفونتهای مزمن دستگاه ادراری قرارگرفتن درمعرض سموم، مواد شیمیایی یا برخی داروها سیگار کشیدن مصرف بیش ازحد الکل |
سایر عوامل خطر | بیماریهای قلبی-عروقی یا نارسایی قلبی چاقی (خطر ابتلا به دیابت و فشار خون بالا) سن بالای ۶۰ سال سابقۀ خانوادگی سابقۀ نارسایی حاد کلیه |

عوارض نارسایی کلیه در سالمندان
نارسایی کلیه، عوارض متعددی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
- کمخونی ناشی از کاهش گلبولهای قرمز
- اسیدی شدن خون
- اختلال در سطوح مواد معدنی مثل کلسیم و فسفر در خون که میتواند باعث پوکی استخوان و ناراحتیهای قلبی شود
- افزایش سطوح پتاسیم در خون (هایپرکالمی) که میتواند باعث نارسایی قلبی شود
- سوءتغذیه
- مشکلات پوستی مثل خشکی و خارش پوست
برخی شرایط، هم میتوانند عامل نارسایی کلیه باشند و هم میتوانند از عوارض آن باشند. ازجمله:
- سکته
- فشار خون
- ناراحتی قلبی
چگونه میتوان از بروز نارسایی کلیه در سالمندان پیشگیری کرد؟
میتوان با مراقبت از کلیهها خطر نارسایی کلیه را کاهش داد. بهویژه اگر بیماری کلیوی دارید، با انتخاب سبک زندگی سالم، میتوانید مانع پیشرفت بیماری شوید. در ادامه، برخی از اقدامات مؤثر برای پیشگیری از نارسایی کلیه را بیان میکنیم.
- رسیدن به وزن ایدهآل و حفظ آن
- ورزش منظم: حداقل ۵ روز در هفته، روزی نیم ساعت پیادهروی کنید.
- محدودکردن مصرف پروتئین و استفاده از یک رژیم غذایی متعادل کم سدیم، شامل مواد مُغذی
- درمان سریع عفونتها
- کنترل فشار خون و قند خون
- اجتناب از مصرف خودسرانۀ داروها و مکملها و مصرف داروها طبق دستور پزشک
- کنترل سالانۀ سطح کلسترول
- ترک سیگار و سایر دخانیات
- اجتناب از مصرف الکل
- غربالگری منظم عملکرد کلیه برای سالمندان، بهویژه اگر درمعرض عوامل خطرزا مثل فشار خون بالا باشند، ضروری است.

علائم و نشانههای نارسایی کلیه در سالمندان
علائم و نشانههای نارسایی کلیوی، اغلب غیراختصاصی هستند و میتوانند علامت سایر بیماریها نیز باشند. درضمن، ازآنجا که کلیهها قادر به جبران عملکرد ازدست رفته هستند، ممکن است تا زمانی که آسیب جبرانناپذیری رخ نداده، هیچ علامت خاصی دیده نشود.
با این وجود، شناخت علائم نارسایی کلیوی برای عزیزان سالمند ما بسیار مهم است و میتواند کمک کند تا با تشخیص زودهنگام بیماری و درمان نارسایی کلیه سالمندان، مانع عوارض پیشرفتهتر شویم. در ادامه، علائم اولیۀ نارسایی کلیه را بررسی میکنیم.
علائم اولیۀ نارسایی کلیه | توضیح |
خستگی عمومی | اُفت عملکرد کلیه میتواند باعث کاهش گلبولهای قرمز خون و منجربه خستگی و ضعف شود. |
احتباس مایعات | ورم در ساق، مچ یا روی پا یا حتی پف دور چشم میتواند نشاندهندۀ ناتوانی کلیهها در دفع مایعات اضافی باشد. |
تغییرات ادراری | تکرر ادرار، بهخصوص در شب و مشکل در دفع ادرار خون در ادرار ادرار کفآلود |
بیماریهای پوستی | خارش یا تیرگی پوست میتواند ناشی از تجمع مواد زائد در جریان خون باشد. |
ازدستدادن اشتها و حالت تهوع | تجمع سموم میتواند با تأثیر بر حس چشایی، منجربه کاهش اشتها و حالت تهوع مداوم شود. |
تنگی نفس | تجمع مایع در ریهها و کم خونی مرتبط با بیماری کلیوی میتوانند باعث تنگی نفس شوند. |
حساسیت به سرما | کم خونی میتواند منجر به احساس سرما حتی در محیط گرم شود. |
علائم نارسایی کلیه در مراحل پیشرفته عبارتند از:
- ورم، بهویژه در ساق، مچ و روی پاها
- سردرد و تنگی نفس
- احساس خارش یا خشکی پوست
- احساس خستگی در طول روز مشکلات خواب در شب
- حالت تهوع و استفراغ، ازدست دادن حس چشایی، بیاشتهایی یا کاهش وزن ناخواسته
- کاهش حجم ادرار یا ادرار نکردن
- گرفتگی عضلات، درد، ضعف یا بیحسی
- درد، خشکی یا تجمع مایع در مفاصل
- احساس گیجی، مشکل در تمرکز، یا مشکلات حافظه
بیشتر بخوانید: درمان ادرار نکردن سالمندان

چگونه میتوان نارسایی کلیه را در سالمندان تشخیص داد؟
احتمالاً پزشک متخصص نفرولوژی (کلیه) یا اورولوژی (مجاری ادراری) برای تشخیص نارسایی کلیه در سالمندان، علاوه بر معاینۀ فیزیکی و بررسی سابقۀ پزشکی، اقدامات ذیل را انجام میدهد:
- آزمایش خون: یکی از ابزارهای تشخیصی اولیه، آزمایش کراتینین سرم است که میزان مواد زائد خون را اندازه میگیرد. از نتیجۀ این آزمایش، برای تخمین میزان فیلتراسیون گلومرولی استفاده میشود که سطوح عملکرد کلیه را نشان میدهد.
- آزمایش ادرار: برای شناسایی ناهنجاریهایی مانند پروتئین یا خون در ادرار، که نشانههای اولیۀ بیماری کلیوی هستند.
- سونوگرافی: به پزشکان کمک میکند تا هرگونه ناهنجاری فیزیکی یا انسداد را تشخیص دهند.
- بیوپسی کلیه: در مواردی که علت علائم، نامشخص است، نمونۀ کوچکی از بافت کلیه برای بررسی بیشتر، برداشته میشود.
چه تفاوتی بین نارسایی حاد و مزمن کلیه وجود دارد؟
نارسایی کلیه در سالمندان میتواند مزمن یا حاد باشد. نارسایی حاد و نارسایی مزمن کلیه تفاوتهایی دارند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
نارسایی حاد کلیه | نارسایی مزمن کلیه |
بیشتر با نام آسیب حاد کلیه شناخته میشود. | معمولاً با بیماری مزمن کلیه، یکی درنظر گرفته میشود. |
در اثر آسیب، ضربه، مسمومیت یا بیماری بهسرعت ایجاد میشود. | عوامل و بیماریهای زمینهای مختلفی میتوانند در ایجاد آن دخیل باشند و ایجاد آن، دستکم ۳ ماه طول میکشد. |
اغلب موقتی است و بهسرعت، علائم آن مشاهده میشوند. اما میتواند خیلی شدید باشد. | معمولاً دائمی است و تا زمانی که عملکرد کلیهها به زیر ۲۰ درصد نرسیده باشد، علامتی ندارد. |
معمولاً با تشخیص سریع، قابل درمان و سلامت کلیه، برگشتپذیر است. عدم درمان، باعث تبدیل آن به نارسایی مزمن کلیه میشود. | در مراحل ابتدایی قابل درمان است. اگر درمان نشود، تبدیل به مرحلۀ آخر نارسایی کلیه (عملکرد کمتر از ۱۵ درصد) میشود و ادامۀ زندگی، مستلزم دیالیز یا پیوند کلیه است. |
درمان آن متمرکز بر درمان عوامل ایجادکننده است. اگر ناشی از عواملی مثل کمآبی بدن یا خونریزی باشد، برگشتپذیر و اگر ناشی از عواملی مثل مسمومیت باشد، معمولاً برگشتناپذیر است. | در مراحل ابتدایی، بیماریهای ایجادکنندۀ نارسایی، درمان میشوند. در مرحلۀ پایانی نارسایی کلیه، آسیب وارده، برگشتناپذیر است و دیالیز یا پیوند کلیه، انجام میشود. از داروی ادرارآور برای جلوگیری از احتباس مایعات، استفاده میشود. |
علامت اصلی آن، بالا بودن سطح کراتین خون و کاهش حجم ادرار است. سایر علائم، عبارتند از: گیجی و سردرگمی فشار خون بالا غش ورم، بهویژه در دست و پا | علاوه بر علائم مشابه نارسایی حاد کلیه، علائم ذیل نیز در مراحل آخر مشاهده میشوند: خارش و تیرگی پوست و خوابرفتگی و مورمور شدن دست و پا مزۀ آهن در دهان، کاهش اشتها و کاهش وزن غیرقابل توضیح سکسکه، حالت تهوع و استفراغ انقباض و گرفتگی عضلات مشکلات خواب |
با گذر زمان، هردو نارسایی حاد و مزمن کلیه میتوانند منجربه صدمات جبرانناپذیر شوند. علاوه بر تجمع مایعات اضافی در بدن، افزایش میزان الکترولیتهایی مثل پتاسیم، باعث آسیب رسیدن به قلب و بروز علائم ذیل خواهد شد: طپش قلب نامنظم (آریتمی)، کاهش گلبولهای خون (کمخونی)، تجمع مایعات که باعث مشکلات تنفسی میشود. |
مراحل نارسایی کلیوی
نارسایی کلیوی، ۵ مرحله دارد که با آزمایش خون و بررسی میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) مشخص میشوند. GFR میزان خونی را که کلیهها در هر دقیقه فیلتر میکنند، اندازهگیری میکند و کاهش آن، نشاندهندۀ کاهش عملکرد کلیه است. عواملی که در محاسبۀ GFR نقش دارند، عبارتند از: سطح کراتین خون، سن، جنسیت، نژاد و گاهی وزن.
مراحل نارسایی کلیه | میزان فیلتراسیون گلومرولی (میلیلیتر در دقیقه) | عملکرد کلیه |
مرحلۀ ۱ | ۹۰ یا بالاتر | کلیۀ سالم |
مرحلۀ ۲ | ۶۰ تا ۸۹ | اگر همزمان با حادثه یا بیماری عفونی باشد، احتمال نارسایی حاد و اگر بیش از ۳ ماه ادامه یابد، احتمال نارسایی مزمن داده میشود. |
مرحله ۳ | ۳۰ تا ۵۹ | |
مرحله ۴ | ۱۵ تا ۲۹ | قطعیت نارسایی مزمن کلیه |
مرحله ۵ | کمتر از ۱۵ | مرحلۀ نهای نارسایی کلیه – کلیۀ ازکار افتاده |

روشهای درمان نارسایی کلیه سالمندان
درمان نارسایی کلیه سالمندان، بهویژه اگر در مراحل اولیۀ آن شناسایی شود، اغلب امکانپذیر است. اتخاذ راهکارهای مناسب برای درمان نارسایی کلیه سالمندان، میتواند به مدیریت مؤثر علائم، کُندکردن پیشرفت بیماری و کاهش اثرات آن کمک کند. در اینجا خلاصهای از روشهای درمان نارسایی کلیه سالمندان آورده شده است:
درمان نارسایی کلیه سالمندان با اصلاح سبک زندگی
روش درمان | توضیح |
تنظیم رژیم غذایی | تعدیل مصرف پروتئین اجتناب از مصرف غذاهای حاوی نمک، پتاسیم و فسفر |
مصرف آب و مایعات کافی | نیاز به نظارت بر مصرف مایعات به خصوص اگر نشانههایی از احتباس مایعات وجود داشته باشد. |
ورزش | حفظ عملکرد کلیه با انجام ورزش منظم و متوسط |
درمان نارسایی کلیه سالمندان با دارو
روش درمان دارویی | توضیح |
کنترل فشار خون | داروهایی مانند مهارکنندههای ACE یا ARB |
مدیریت قند خون | انسولین و داروهای خوراکی کاهندۀ قند خون |
کنترل کلسترول | داروهایی مانند استاتینها |
درمان کم خونی | مکملهای آهن |
مدیریت اختلال موادمعدنی | داروهایی برای کنترل سطوح فسفر، کلسیم، پتاسیم و هورمون پاراتیروئید |
مدیریت احتباس مایعات | داروهای ادرارآور |
مدیریت داروهای مصرفی | ازآنجاکه فرایند جذب و دفع برخی داروها توسط کلیه انجام میشود، شاید لازم باشد مصرف برخی داروها (حتی داروهای گیاهی و مکملها) قطع شود. |
درمان نارسایی کلیه سالمندان با دیالیز یا پیوند کلیه
روش درمانی | توضیح |
همودیالیز | فرآیند فیلتر کردن خون در خارج از بدن از طریق دستگاه همودیالیز سه بار در هفته در یک مرکز دیالیز انجام میشود. |
دیالیز صفاقی | شامل واردکردن مایع دیالیز ازطریق یک لوله باریک به شکم که مواد زائد را جذب کرده و سپس تخلیه میشود. اغلب میتوان این کار را در خانه انجام داد. |
جراحی پیوند کلیه | امکان پیوند تا حد زیادی به سلامت کلی فرد بستگی دارد. |
امید به زندگی بیمارانی که کلیۀ خود را از دست دادهاند، با دیالیز ۵ تا ۱۰ سال و با پیوند کلیه، ۱۰ تا ۲۰ سال افزایش مییابد. اما برخی از سالمندان تصمیم میگیرند که از روشهای دیالیز و پیوند کلیه برای درمان خود استفاده نکنند و به جای آن تحت نظر پزشک قرار گرفته و با مصرف دارو و اصلاح سبک زندگی به حیات خود ادامه دهند. در این موارد، تخمینی از امید به زندگی این سالمندان وجود ندارد.

چگونه باید از سالمندان مبتلا به نارسایی کلیه مراقبت کنیم؟
باوجودی که نارسایی کلیه در سالمندان میتواند بسیار خطرناک باشد و گاهی منجر به مرگ شود، بسیاری از سالمندان مبتلا به این بیماری پس از تشخیص و درمان مناسب، زندگی طولانی و شادی دارند.
در اکثر مواقع، اگر درمان نارسایی کلیه سالمندان، بهموقع انجام شود و مشکلات زمینهای بیمار، بهخوبی مدیریت شوند، نارسایی کلیه، هرگز به مرحلۀ نهایی نارسایی کلیه یا مرگ، منجر نخواهد شد. به همین دلیل، مهم است که مراقبان سالمند، اقدامات لازم را برای مدیریت سایر مشکلات سلامتی اثرگذار بر کلیههای سالمند، مانند فشار خون و دیابت، انجام دهند:
- انجام منظم معاینات و پیروی دقیق از برنامۀ درمانی
- مدیریت سایر مشکلات سلامتی مانند بیماری قلبی که بر کلیهها تأثیر منفی دارند
- مشاورۀ مرتب با پزشک دربارۀ داروهای مصرفی؛ حتی داروهای گیاهی و مکملهای ویتامین و مواد معدنی
- دریافت مشاوره از یک متخصص تغذیۀ دارای تخصص در بیماریهای کلیوی. متخصص تغذیه ممکن است بسته به وضعیت سالمند، عملکرد کلیه و سلامت کلی، موارد ذیل را توصیه کند:
- خودداری از مصرف محصولات حاوی نمک
- استفاده از غذاهای کم پتاسیم
- محدود کردن مصرف پروتئین
- معاشرت با سایر سالمندانی که مبتلا به نارسایی کلیه هستند
- مراجعه به مشاور برای حفظ سلامت روانی و اجتناب از افسردگی
- حفظ برنامۀ روتین زندگی و انجام فعالیتهای مورد علاقه، تا جایی که وضعیت سلامتی، اجازه میدهد
- فعالیت بدنی و ورزش با تأیید پزشک. حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته، میتواند به رفع خستگی و استرس کمک کند.
چه زمانی باید برای درمان نارسایی کلیه سالمندان به پزشک مراجعه کرد؟
تشخیص زودهنگام میتواند به جلوگیری از پیشرفت نارسایی کلیه تا مراحل نهایی، کمک کند. بیشتر افراد تا پیش از مراحل نهایی نارسایی کلیه، علائمی ندارند. به همین دلیل، غربالگری منظم بیماریهای کلیه در سالمندان، ضرورت دارد.
درصورت مشاهدۀ علائم ذیل، لازم است به پزشک متخصص کلیه یا مجاری ادراری، مراجعه کنید:
- احساس خستگی بیشتر از حد معمول
- بیحوصلگی و بیاشتهایی
- مشکلات خواب
- عدم تمرکز
- گرفتگی عضلات
- خارش پوست
- ورم مچ پا و روی پا
خدمات پناه
نارسایی حاد کلیه یک وضعیت اورژانسی و مستلزم مراجعه فوری به مراکز درمانی است؛. اما نارسایی مزمن کلیه، اغلب تا مراحل پیشرفته علامتی ندارد و تشخیص و درمان آن مستلزم غربالگری منظم وضعیت کلیههای سالمندان است. عواملی مثل دیابت و فشارخون، برخی بیماریهای مزمن، مشکلات و عفونتهای کلیه و مجاری ادراری و عوارض جانبی داروها در ایجاد نارسایی کلیوی نقش دارند. شما میتوانید با ثبتنام و پُرکردن فرم تاریخچه پزشکی بیمار در سایت پناه، از خدمات ویزیت آنلاین و ویزیت در منزل توسط پزشک، برای ارزیابی دورهای وضعیت سلامتی، قطع مصرف داروهای مضر یا تغییر دوز مصرفی آنها و درمان عفونت و سایر مشکلات سلامتی، تجویز دارو و درصورت لزوم، ارجاع بیمار به متخصص مربوطه بهرهمند شوید.
پیشگیری و درمان نارسایی کلیه، بهویژه اگر بیمار تحت دیالیز یا جراحی پیوند کلیه قرار گرفته است، مستلزم کنترل وزن، رعایت رژیم غذایی محدود، ورزش منظم و کنترل روزانه قند و فشارخون سالمند است. شما میتوانید برای دریافت رژیم غذایی مناسب سالمند از ویزیت آنلاین توسط متخصص تغذیه، برای افزایش توانایی حرکتی و دریافت برنامه ورزشی مناسب از ویزیت در منزل توسط متخصص فیزیوتراپی و برای بهرهمندی از مراقبت تخصصی، از خدمات مراقبت خانگی پرستاران حاذق پناه بهرهمند شوید.
سخن پایانی
احتمال نارسایی کلیه در سالمندان، بهدلیل ابتلا به بیماریهای زمینهای مختلف، افزایش مییابد. نارسایی کلیه میتواند بسیار خطرناک یا حتی کشنده باشد؛ اما اگر در مراحل اولیه شناسایی شود، اغلب درمانپذیر است. اگر شما یا سالمند عزیز تحت مراقبتتان مشکوک به علائم نارسایی کلیه هستید، منتظر نشانههای بیشتر نمانید و همین حالا برای درمان، اقدام کنید. در این مقاله، عوامل و علائم نارسایی کلیه در سالمندان را بررسی کردیم و به بیان روشهای مدیریت و درمان نارسایی کلیه سالمندان پرداختیم.
اصلیترین دلایل ابتلای سالمندان به نارسایی کلیه کدامند؟
دیابت، فشار خون و عوارض جانبی مصرف داروهای متعدد
نارسایی حاد کلیه خطرناکتر است یا نارسایی مزمن؟
هردو نوع نارسایی کلیه، خطرناک هستند و درصورت عدم درمان، میتوانند پیشرفت کرده و درنهایت منجربه ازکارافتادن کلیه و لزوم دیالیز یا پیوند کلیه شوند.
آیا پیروی از رژیم غذایی خاصی برای درمان نارسایی کلیه سالمندان، لازم است؟
بله. معمولاً لازم است مصرف پروتئین، نمک و غذاهای حاوی پتاسیم و فسفر، کاهش یابد. مصرف مایعات نیز باید طبق توصیۀ پزشک، برای جلوگیری از احتباس مایعات در بدن، کنترل شود.